Stratosferdeki 60 yıllık düzen değişti. Rüzgâr davranışındaki, yaklaşık iki yıllık (28-29 ay) döngüde gözlemlenen bu değişikliğin, hava durumunda ya da iklimde herhangi bir ani etkisi yok. Fakat gözlem yapan NASA araştırmacılarının ilginç soruları var: 60 yıllık düzen aniden değiştiyse, buna ne sebep olmuş olabilir? Tekrar olacak mı? Olayın hangi etkileri olabilir?
NASA Goddard Space Flight Center’dan, Geophysical Research Letters’ta yayımlanan makalenin başyazarı Paul Newman, iki yıllık döngünün stratosferin uzun yıllardır süren bir davranışı olduğunu söyledi. Eğer bir gün bu genel davranış durursa, altında yatan nedeni merak etmeye başlarsınız.
Dünya yüzeyinden 10-30 mil kadar yukarı uzanan tropikal stratosferdeki rüzgârlar, yaklaşık iki yıllık periyotlarla doğuya veya batıya doğru eserler. Batıdan esen rüzgârlar stratosferin üst katlarında oluşur ve aşağı doğru yerin 10 mil yukarısına kadar üstlerindeki doğu rüzgârlarıyla yer değiştirerek alçalırlar. Karşılığında da doğudan esenler alçalırken batıdan esenlerle yer değiştirir.
Bu düzen 28 ay boyunca tekrarlanır. 1960’larda biliminsanları bu iki yıllık döngüyü tanımladı. Hava balonlarıyla 1953’te yapılan ölçümler tropik kuşağın farklı noktalarından alınmıştı. 2015’e kadar bu düzen hiç değişmemişti. Yılın sonlarına gelirken batı rüzgârları tropikal alçalmaya yaklaşmıştı. Her zamanki düzene göre doğudan esen zayıf rüzgârlara yerini bırakacaktı. Fakat batı rüzgârlarının yukarı yöneldikleri ve doğudan gelenleri engelledikleri görüldü. Bu yeni düzen yaklaşık yılın yarısı boyunca sürdü ve 2016 Temmuz’unda olayın eski haline döndüğü görüldü.
Newman’a göre doğanın bizleri ters köşeye yatırdığını görmek gerçekten ilginçti. İki yıllık döngünün stratosferin durumları üzerinde büyük etkileri var. Ekvator üzerindeki ozon tabakasının miktarı, doğu veya batı rüzgârının en etkili olduğu zamanlara göre yüzde 10 değişiyor ve döngünün kutuplardaki ozon incelmesi üzerinde de etkisi var.
Döngüdeki değişim kaydedildikten sonra Newman ve ekibi bunun sebepleri ve muhtemel etkileri üzerine çalışmaya başladı. Olayı tetiklemiş olabilecek durumlara dair iki farklı tahminleri var: 2015-2016 dönemindeki güçlü El Niño veya uzun vadedeki küresel sıcaklık artışı. Newman, biliminsanlarının değişimi araştırarak olayın bir şeyin karanlık yüzü mü, tek seferlik olay mı ya da kötü bir olayın habercisi mi olduğunu anlamaya çalışacağını söyledi.
Çeviren: Nazlı Turan
Boğaziçi Üniv. Makine Mühendisliği Böl. YL
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2016/09/160902142132.htm
