Çeviren: Ebru Oktay
Horozlar başka bir tavukla karşılaştıklarında kendi yansımalarından farklı davranırlar. Bu şu anlama gelebilir: Kuşlar kendilerini aynada tanıyabilirler ve bu, hayvanlarda öz farkındalığın önemli bir testidir. Araştırmacıların bunu uyarlama şekli horozlara yapılacak ayna testi, çeşitli hayvan türlerinde kendini tanımanın belirlenmesinde yeni yöntemlerin kapısını aralayabilir.
1970 yılında geliştirilen geleneksel ayna testinde araştırmacılar, bir hayvana uyuşturucu verilerek uyuturlar ve sonrasında yüzüne (veya normalde göremediği bir yerine, örneğin sırtına) kırmızı bir nokta çizerler. Sonrasında hayvanın uyanmasını bekleyip onu, içinde ayna bulunan bir ortama bırakırlar. Aynada kendini inceleyen tür, eğer ki kırmızı noktanın (veya yapışkanın) kendine ait olmadığını fark edecek biçimde bu nokta (veya yapışkan) ile ilgilenirse, onu sökmeye çalışırsa, vb. davranışlar sergilerse, bu hayvanın kendi vücudunun ve benliğinin farkında olduğu sonucunu çıkarabiliriz. İnsan olmayan birkaç tür ile bazı büyük maymunlar, yunuslar, filler ve saksağanlar da bu testi geçmiştir.
Son yıllarda ise tartışmalı olmakla birlikte araştırmacılar, penguenler, atlar, temizlikçi lapina balıkları ve diğer türlerin de bu testi geçtiklerini bildirmişlerdir.
Testin sonuçları genellikle oldukça değişkendir. Almanya Bonn Üniversitesi’nden Sonja Hillemacher ve meslektaşları bunun hayvanların aynada kendilerini mi yoksa gerçekten var olan bir diğerini mi tanıdıklarını merak ettiler.
Bu merakla ekip, yalnızken sessiz kalmaktayken yakınlarına yırtıcı hayvanlar yaklaştığında diğer tavukları tehlikeye karşı yüksek sesle uyaran horozlara yöneldi. Laboratuvarda araştırmacılar, ortadan bir telle bölgelere bölünmüş arenada 68 horozu tek tek test ettiler. Bir tarafa kuş koydular, diğer tarafı ya boş bıraktılar ya da içine başka bir horoz koydular.
Daha sonra araya bir ayna eklediler. Tehdidi taklit etmek için de arenanın üstündeki tavana bir şahinin siluetini yansıttılar.
Araştırmacılar, bir horozu başka bir horozla karşılaştırdıklarında, yalnız oldukları zamanlara göre, kendi yansımasını görüp göremediği anlaşılmaksızın daha çok ses çıkardığını tespit ettiler. Başka bir horozun bulunup da ayna aralarına konduğunda ve görüş alanı engellendiğinde ise, aynada kendini gören horozun daha az ses çıkarması horozların yansıma ile gerçeklik arasındaki farkı ayırt ettiğini akla getiriyor. Üstelik bu gerçeklik koku ya da ses ile değil, görme yoluyla elde edilmiş bir gerçeklik gibi görünüyor.
Araştırmacılara göre, kuşlar yalnızken ve yansımayla aynı şekilde davrandıklarına göre yansımanın kendilerine ait olduğunu fark edebilirler. Bu sonuç, kendini tanımanın muhtemelen hayvanlar âleminde daha önce bilinene göre oldukça yaygın olabileceğine işaret ediyor.
Londra Queen Mary Üniversitesi’nden Nathan Emery: “Bu heyecan verici çünkü işaret(ayna) testinin ‘kendini tanıma’ için tek geçerli test olduğu şeklindeki katı dogmadan uzaklaşıyoruz. Geleneksel işaret testinin maymun olmayanlarda kendini tanımayı test etmek için uygun olmadığını düşünüyoruz çünkü tüm hayvanların kendi vücutlarını kolayca inceleyebilecek elleri yoktur. Sonuçta hayvanlar her zaman yaptıklarını yapıp hâlihazırda sahip oldukları becerileri ortaya çıkarıyorlar. Doğru paradigmaları bulmak biz akıllı olanların işi olsa gerek” diyor.
Emery ve Hillemacher, tavukların yansımalarında kendilerini kesinlikle tanıdıklarını söylemek için henüz erken olduğunu düşünüyor. Her hareketinizi taklit eden bir yansımanın doğal alarm tepkisini bozmaya yetecek kadar garip ve rahatsız edici olması mümkündür.
Kaynaklar:
1) https://www.newscientist.com/article/2399445-roosters-may-be-able-to-recognise-themselves-in-a-mirror/
2) https://evrimagaci.org/ozfarkindalik-ve-aynalar-ayna-testi-hayvanlarin-ic-dunyasina-bakis-atmamizi-sagliyor-2151
