Dünden bugüne Amerikan tarihi
Bundan 600 yıl önce Avrupa’nın bugün olan konumu hakkında tahmin yürütmek imkansızdı. Avrupa, Asya ve Afrika’nın fakir komşusu olarak görülüyordu. Fakat feodal ekonomi sisteminin gelişmesiyle zenginleşen Avrupalılar dönem şartlarıyla “devrim” denilebilecek işler başardılar. Rönesans ve coğrafi keşifler gibi. Birçok tarihçi coğrafi keşifleri rönesansın devamı olarak nitelendirir.Bunu söylemek zor. Gelişen feodal ekonomi ister istemez bu sonucu doğuracaktı. Rönesansı bir uyanma,insanın kendini farketmesi olarak nitelendirirsek;coğrafi keşifler kralın siyasi erkte yerini korumak istemesi ve tüccarların politik erkte kendilerine yer edinmek istemleriyle başlamış keşiflerdir.
Coğrafi keşifleri başlatan Portekizlerdi.Portekizliler ticaretin çok para getirdiklerini farkettikleri anda haritacılığa ve teknolojik gelişmelere yatırım yapmaya başladılar.Portekiz prensi olan Gemici Henry yatırımları gerçekleştirmesi ve Bartolomeu Dias, Vasco de Gama gibi denizcilere ilham kaynağı oldu. Ekonomik getirileri olduğunu farkeden İspanya da bu rekabete dahil oldu. İspanya’da İzabel ve Ferdinand’ın desteklediği coğrafi keşifler, pusulanın İspanya lehine kaymasına sebep oldu. Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfiyle gücü pekişti diyebiliriz. Bu güç yarışı Portekiz ve İspanyollar arasında anlaşmazlığa neden oldu. Bu anlaşmazlıkta devletler uluslararası alanda en yetkili olan kişiye yani papaya başvurdular. Papa iki devlet arasında Tordesillas Antlaşmasını imzalayarak dünyayı Portekiz ve İspanyollar arasında ikiye böldü. Bu antlaşmaya göre batıyı İspanyollara doğuyu ise Portekizlilere verdi. Ancak bir istisna olarak Brezilya Portekiz’e, Filipinler ise İspanya’ya verildi. Bugün Brezilya’nın Portekizce diğer Güney Amerika ülkelerinin İspanyolca konuşmasının nedeni budur. İspanyollar bu üstünlüğü dengelemek için hırsla Amerika’nın içlerini keşfetmeye başladılar. İspanyol fatihleri Aztek ve İnka uygarlıklarını tamamen yok ettiler.Heykel ve süs eşyalarını eriterek altına çevirdiler. Keşfedilen bu yerdeki halk için sonuçlar felaket oldu. Avrupa’dan getirilen veba, tifo gibi hastalıklara bağışıklığı olmayan halk yok oldu.
Portekizin varis bırakmayışını fırsat bilen İspanyol Kralı II. Felipe taht üzerinde hak iddia ederek başa geçti. İspanya artık başat güç konumundaydı. 15. yyda başat güç olan İspanya’nın yenilmez armadası İngiliz donanmasına yenilince, İngiltere, Fransa ve Hollanda İspanyolların Amerikan sömürgelerini paylaşmaya başladılar. Kendi kolonilerini İspanya’ya kabul ettiren devletler arasında paylaşılan yerler arasında anlaşmazlık çıktı. İngiltere Hollanda’yı denizlerde yenerek Kuzey Amerika’dan attı. Diğer rakibi ise Fransaydı. Yedi yıl Savaşları ile Fransa’yı yenen İngiltere Kuzey Amerika’da tam hakimiyet sağlandı.
Kuzey Amerika kolonilerinin yapısı Güney Amerika’dan farklıydı.Bu insanlar güneydekiier gibi para hırsıyla gelmemişlerdi. İşsizlik ve dinsel baskılardan kurtulmak rahat bir yaşam sürmek amacıyla gemişlerdi. Üstelik artık monarşinin gücü tepelerinde hissedilmiyordu. 13 koloni arasında bağımsızlaşma hareketi yaşanırken, İngiltere’nin Yedi Yıl Savaşı’nın faturasını vergi olarak kolonilere çıkarmak istemesi halk arasında huzursuzluğa neden oldu. Fransa savaşın acısını kolonilerin bağımsızlık savaşına yardım ederek çıkardı. George Washington önderliğinde gerçekleşen bağımsızlık hareketine karşı çıkamayacağını anlayan İngiltere, Amerikan bağımsızlığını kabul etti.
Aslında Amerika’nın yeni dünya’ya öncülük edeceği sinyalleri buradan verilmişti.Amerika yeni bir dönem getiriyordu. Monarşinin etkisinden uzak, kilisenin baskısının olmadığı, sömürge sisteminin sonunu getirecek bir dönemdi. Nitekim A.B.D kendi değer yargılarıyla kendini bir “ışıldak” olarak nitelendiriyordu.
Amerikan’ın kendi içinde yaşanan gelişmeler de insanlık tarihini etkiliyordu. Örneğin; Abraham Lincoln döneminde yaşanan Amerikan İç Savaşı siyahların kölelikten kurtulması adı altında kuzeydeki kapitalizm ile güneydeki feodalizmin savaşıydı. Kuzey’in savaşı kazanmasıyla adım adım ekonomide kapitalleşmeye geçiş başlamıştı. Bir nevi klasik kölelikten, modern köleliğe geçiş savaşıydı. Bu badire atladıldıktan sonra Amerikan ekonomisi kıtada hızla genişlemeye başladı. Amerika bu gelişmeler için bütün avantaja sahipti.Öncelikle endüstrileşme için gerekli olan doğal kaynakları ve genç nüfusu barındırıyordu.Fabrikalara en yeni teknolojiyi getirerek üstünlük sağladı. Üstelik feodal sistem gibi kapalı bir ekonomik sistemin olmaması endüstriyel alandaki üretkenliğin hiyerarşik sisteme hizmet etmemesini sağlıyordu. Amerikan iç savaşıyla savaş endüstrisinde de gelişme yaşandı ve silah fazlalığı ortaya çıktı. Amerikan ekonomisi farklı alanlara dağıldı ve ilerleme hız kazandı. Kıtayı boydan boya saran demiryolunun yapılması, tekstil endüstrisindeki gelişmeler, maden ekonomisinde hızla artan ilerleme ve endüstriyel devrim Amerika’ya ekonomik arenada üstünlük sağladı.
