Hızlı radyo patlamaları (fast radio bursts), FRB’ler, Samanyolu Galaksimizin dışından gelen gizemli radyo dalgası parlamalarıdır. Caltech’te doktora sonrası araştırmalarını sürdüren Vikram Ravi ve Curtin Üniversitesi araştırmacısı Ryan Shannon önderliğindeki araştırma ekibi, FRB 150807 olarak adlandırılan, şu ana kadarki en parlak FRB’yi gözlemledi.
Astronomlar halen FRB’lerin ne tür süreçlerde üretildiğini tam olarak anlayamamış olsa da, Science dergisinde yayımlanan bu keşif, kozmik ağ adı verilen, galaksiler arasındaki zayıf madde ağlarının yayılımını anlayabilmek için önemli bir adım olarak nitelendirilebilir.
“Bizim tespit ettiğimiz dahil olmak üzere FRB’ler, milyarlarca ışık yılı uzaklıklarda ortaya çıktıklarından aramızdaki evreni anlamamıza yardımcı oluyorlar” diyen Ravi, “Görünen maddenin yarısına yakınının galaksiler arası uzayda ince yapılar halinde dağıldığı düşünülüyor; bu madde normal teleskoplar tarafından yakalanamasa da FRB’ler kullanılarak çalışılabilir” diye ekliyor.
FRB uzay boyunca hareket ettiğinde galaksiler arası maddeden geçer ve tıpkı atmosferden geçerken maddeyle etkileşilen yıldız ışıkları gibi parıldar. Astronomlar bu patlamaları gözleyerek, Dünya’ya doğru yol almakta olan patlamaların geçtiği bölgeler hakkında bilgi sahibi olur.
FRB 150807’nin kendisine ev sahipliği yapan galaksideki madde ile zayıf biçimde etkileştiği görülüyor ve FRB yönündeki galaksiler arası maddenin tahmin edilenden daha fazla olduğunu gösteriyor. Bu bulgu, galaksiler arası ortamdaki türbülans hakkında ilk kez doğrudan tahmin yapmamıza olanak tanıdı.
Araştırmacılar, Avustralya’daki Parkes Radyo Teleskobu’nu kullanarak galaksimizdeki yakın bir pulsarı izlerken FRB 150807’yi gözlemlediler. Avustralya’daki Curtin Üniversitesi araştırmacısı ve çalışmanın başyazarlarından Ryan Shannon, “Swinburne Teknoloji Üniversitesi’nde geliştirilen gerçek zamanlı tespit sistemi sayesinde, FRB’nin izlediğimiz pulsardan milyonlarca kat uzak olmasına rağmen manyetik alan yönelimlerinin aynı olduğunu gördük.” Bu bulgular FRB’lerin yoğun ortamlarda ve kuvvetli manyetik alanlarda oluştuğu iddiasını dışlıyor. Sonuçlar, kozmik manyetik alanların nasıl üretildiğinin belirlenmesinde önemli bir adım olan, galaksiler arası uzaydaki manyetizma ölçümünün belirlenmesine olanak tanıyor.
Şimdiye dek yalnızca 18 FRB belirlendi ve bunların çoğu gizemli bir şekilde sürekli parıldamadan ziyade tek patlamalardan oluşuyor. Bunun yanında FRB’leri tespit eden teleskoplar genellikle düşük çözünürlüklü büyük alanları tarayabilen teleskoplardır. Dolayısıyla patlamanın gerçekleştiği yeri tam olarak yakalamak oldukça zordur. FRB 150807’nin emsalsiz parlaklığı, Ravi ve ekibinin bu FRB’nin konumunu çok daha net şekilde tespit edebilmesini kolaylaştırdı.
Kaliforniya’daki Caltech Owens Vadisi Radyo Gözlemevi’ndeki Deep Synoptic Array’in 2017 Şubat ayında devreye girmesiyle birlikte, gökbilimciler FRB’lerin konumlarını çok daha kolay belirleyebilecek.
Jet Sürüş Laboratuvarı (JPL) ve Caltech tarafından finanse edilen Deep Synoptic Array prototipi projesi çalışanı Ravi, “Her gün gökyüzünde 2000-10.000 arasında FRB’nin gerçekleştiğini tahmin ediyoruz” diyor ve “bunların her on tanesinden biri de FRB 150807 kadar parlaktır. Deep Synoptic Array, bunların konumlarını galaksilere göre gösterecektir. Bu galaksilere olan mesafeleri ölçerek de galaksiler arası metal bolluğunu hesaplayabiliriz” diye ekliyor.