Senelerdir evrenin en ücra köşelerinde yaşama dair izler arıyoruz. İnsanlığın ilkçağlarından bu yana merak ettiğimiz tek bir soru var: “Evrende yaşam var mı?”
Bu soruyu cevaplamak için biliminsanları yoğun uğraş veriyor. Dünya dışı yaşamı araştırmaya Güneş Sistemimizden başlayan gökbilimciler artık çok uzaklarda ötegezegen ismini verdiğimiz cisimleri inceliyorlar. NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu’nu kullanan gökbilimciler beş uzak gezegenin atmosferinde su izine rastladı. Sıvı su bir gezegende yaşamın var olabilmesi için önemli etkenlerden bir tanesidir.
NASA Goddart Uzay Uçuş Merkezi’nden gezegen bilimci Avi Mandell, “Birden fazla gezegende suyun imzasını gördüğümüze eminiz.” diyor.
Araştırmanın diğer kolunu ise Maryland Üniversitesi’nden L. Drake Deming’in başını çektiği ekip gerçekleştirdi. Araştırılan gezegenlerin atmosferinin soğurduğu ayrıntılarını belirlemek için Hubble’ın Geniş Alan Kamerası (WFC3)’ü kullanan ekip, kızılötesi dalga boyunda gözlemler yaptı ve suyun imzasını tespit etti.
Araştırma için uzun pozlama süreleri ile ilgili yeni bir teknik kullanan Deming’in ekibi, “Gerçekte bir ötegezegenin atmosferini görmek oldukça zorlu bir iştir. Buna karşılık çok net bir su sinyalini yakaladık.” Açıklamasını yaptı.
Su izine rastlanan beş ötegezegen, Sıcak Jüpiter sınıfından ve yıldızlarına oldukça yakın bir yörüngede hareket ediyorlar. Ötegezegen gözlemleri için gökbilimciler birçok yöntem kullanıyorlar. Güneş Sistemimizin geleceğini tahmin edebilmemiz ve onu daha iyi anlayabilmemiz için önemli bir etkene sahip olan bu gezegenler bağlı olduğu yıldızının önünden geçerken tespit ediliyor. Yıldızının önüne geçen gezegen, yıldızının parlaklığının dönemsel olarak azalıp artmasına sebebiyet verir. “Geçiş” ismi verilen bu teknik sayesinde biz de onları tespit edebiliyoruz.
Beş gezegende su bulduğumuz bu ayda bir başka sevindirici haber ise yine Hubble’dan geldi. Güneş Sistemimizin en büyük gezegeni Jüpiter’in dört doğal uydusundan Europa, biliminsanlarının dünya dışı yaşamı araştırdığı komşumuz. Europa’nın buzla kaplı yüzeyinin altında devasa bir okyanus olduğunu tahmin ediyorduk; ancak emin değildik.
Hubble Uzay Teleskopu, Europa’nın yüzeyinden fışkıran su jetlerini gözlemledi. Uydunun soğuk güney kutbundan gözlenen bu jetler, uydunun su barındırdığını kanıtladı.
Texas San Antonio’daki Southwest Araştırma Enstitüsü’nden Lorenz Roth: “Su buzunun nasıl fışkırdığı sorusuna verilecek en basit açıklama yüzeyin altındaki suyun Europa’nın yüzeyindeki kırıklardan süzülerek uzaya patlarcasına fışkırmasıdır. Şimdilik buz yüzeyin altında su okyanusu olduğunu düşünsek de gelecekte Europa’nın buz katmanını delerek inceleyecek araçların yardımıyla uydudaki suyun varlığını ve aynı zamanda potansiyel yaşanabilir bir çevre olup olmadığını da anlayabileceğiz. Bu gerçekten çok heyecan verici.”diyor.
Europa’da gerçekleşen bu olay, Güneş Sistemimizde ilk değil. 2005 yılında NASA’nın Cassini Uzay Aracı, Satürn uydusu Enceladus’un yüzeyinden fışkıran su buharını ve toz jetlerini gözlemlemişti. Hubble’ın Uzay Teleskopu Görüntüleme Tayf Çekeri (STIS) uydunun güney kutbunda oluşan kutup ışıklarında soluk morötesi ışık tespit etti. Bunu inceleyen gökbilimciler Jüpiter’in devasa yoğunluktaki manyetik alanından etkilenen oksijen ve hidrojenden oluşan su moleküllerinin fışkıran yapı içerisinden ayırt edilmesini sağladı.
Çalışma ekibinden Almanya Köln Üniversitesi’nden Joachim Saur: “Bu sönük emisyonu görmek için Hubble’ın yeteneklerini kullandık. Görünür ışık altında bu zayıf ışıkları görmek zor olabilir çünkü bunlar jetlerin içinde gizlenir.” diyor.
Europa’da yapılan bu keşif ile ilgili cevaplanamayan birçok soru mevcut. Bu soruların başında ise aktif jetlerin Europa’nın Jüpiter’den en uzak konumda olduğu sıra rastlanıyor olması… Gökbilimciler bu soruların cevabı için 2022 yılında Jüpiter’e JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) aracını fırlatmayı düşüşünüyor.
