Yeni bir çalışmada Goffin papağanlarının (Cacatua goffini) nasıl araç yapıldığını ve kullanıldığını birbirlerinden öğrenebildikleri bulundu. Oxford Üniversitesi, Viyana Üniversitesi ve Max Planck Enstitüsü’nden biliminsanları tarafından yapılan bu keşfin, kuş türlerinde alet kullanımının sosyal aktarımı için ilk kontrollü deneysel kanıt olduğu düşünülüyor.
Endonezya papağan türlerinden Goffin papağanı, vahşi yaşamda alet kullandığı bilinmeyen meraklı bir türdür. Avusturya’daki bir laboratuvardan araştırmacılar, Figaro isimli yetişkin, erkek bir kafes papağanının, kendiliğinden, ulaşmadığı fındıklara uzanabilmek için ahşap kafesin kirişlerinden yontarak çubuk araçlar yapmaya başladığını gözlemledi. Bu bireysel buluşun diğer papağanlara aktarılıp aktarılmayacağı araştırılmak istendi, takım Figaro’yu rol model olarak kullanacaktı, bir öğretmen gibi onlara aletin kullanımını bir gösterimle teşhir etmeden, diğer papağanlar da öğrencileri olmaksızın onu çalışırken göreceklerdi.
Araştırmalarda bir papağan grubuna, ya aslında masa altına gizlenmiş mıknatıslarla kontrol edilen araçlarla yerinden oynatılan fındıklar ya da yine gizli mıknatıslar yardımıyla fındıkların Figaro’ya doğru, onun müdahalesi olmadan hareket ettiğininin gösterildiği “hayalet gösterim” izletilirken, diğer gruba Figaro’nun ustaca çubuk araç hazırlaması gösterildi. Sonra, kuşların hepsi özdeş sorunla karşılaştırıldılar, yakınlarına yere, hazır bir araç bırakılmıştı.
Üç dişi ve üç erkek, hayalet gösterimi izlemekten daha çok, potansiyel araçlar ve problemin diğer kısımlarıyla etkileşimde olan Figaro’nun gösterisini izledi. Onlar çubukları, hayalet gösterim kontrol grubu ile genellikle sonuca ulaşmakla daha çok ilgili görünenlerden daha fazla tuttu. Dikkate değer şekilde, ne aynı gruptaki dişiler ne de hayalet gösterim grubundaki erkek ve dişiler bunu yapamazken, gruptaki üç erkek yetkin araç kullanımını elde etti.
Araştırmanın bir raporu Proceedings of the Royal Society B’de yayımlandı.
Veri toplamaya dahil olan Viyana Üniversitesi öğrencisi Stefan Weber “Bu, bir kuştaki orijinal araç kullanımının sosyal aktarımı için ilk kontrollü deney kanıtıdır” dedi.
Başarılı kuşlar Figaro’nun alet kullanım hareketini taklit etmediler; onların alet kullanım teknikleri yeniydi. Figaro araçları uçlarından tuttu, onları kafesin içinde çizgiler halinde, farklı yüksekliklerde yerleştirdi ve araçların pozisyonunu hedefe göre ayarlayarak fındıkları kendine doğru çekti. Buna karşılık başarılı gözlemciler, çubukları yere serdi ve havaya fırlatma hareketleri ile ulaşabildikleri yerlere fındıkları ilerlettiler. Öğrenciler öğretmenin performansını aşmıştı.
“Bu, başarılı olmak için Figaro’yu izlemek gerekli olduğu halde, onların Figaro’nun motor aktivitelerini taklit edemedikleri anlamına geliyor. Başarılı gözlemcilerin Figaro’nun araçla kurduğu etkileşimin sonucuna dikkat ettikleri, fakat aynı sonuca ulaşmak için Figaro’yu taklit etmektense kendi stratejilerini geliştirdikleri görüldü. Bu psikologların ‘benzeterek öğrenme’ dediği şeyin bir örneği” diye açıklıyor Viyana Üniversitesi Goffin Laboratuvarı’na yol gösteren Dr. Alice Auersperg.
Çalışmanın eş-yazarlarından Oxford Üniversitesi Zooloji Bölümü’nden Prof. Alex Kacelnik,
“Aktif canlı bir gösterimciye ihtiyaç duymalarının önemi şudur: Hedefi paylaştıkları bir konunun varlığına duyarlı görünüyorlar. Bu, göreve daha çok dikkat vermeyle de işliyor olabilir ya da oyuncuyla bu tür bir empati daha ısrarlı bir süreç yaratıyordur; ama henüz tam olarak bilmiyoruz” diyor.
Başarılı gözlemcilerin ikisi, hazır araçların yokluğunda, ama uygun alet yapma malzemeleri sunularak da test edildiler. Bunlardan biri kendiliğinden bir ahşap bloğundan kendi aletini yapmaya girişti. Diğeri başlangıçta başarısız oldu, ama Figaro’nun bir ahşap bloktan aletini ayırmasının tek bir gösterim oturumunu izledikten sonra, o da aletini yaptı. Yetersiz olmakla birlikte, bu şunu gösterebilir: Araç kullanımını öğrenmek, kendi içinde davranışsal planlamaya daha yakın ve amaçlanan davranıştan daha uzak olan araç üretim kazanımının teşvik edilmesiyle mümkün olabilir.
Oxford Üniversitesi’nden Prof. Alex Kacelnik, “Öğretmenin davranışını tekrarlamak ve kendi yöntemlerini yaratarak onun kazanımına benzetmek arasında önemli bir fark var. İlki, en azından potansiyel olarak basit taklite güvenirken; ikincisi, sosyal etkileşim tarafından uyarılan yaratıcı bir süreci ima ediyor. Papağanlar, bütün iyi profesörlerin öğrencilerinden umduğu gibi, öğretmenlerine benzediler ve onu aştılar gibi görünüyor” diyor.
