Bilimin hızına yetişmek, doğrudan bilimle uğraşan kişiler için bile imkânsız.
Hal böyleyken ne yazılsa, ne söylense eksik kalacak. Fakat yine de mütevazı bir derleme yapmakta beis görmedik. Science dergisinin internet editörleri tarafından 2018’in yıldızları olarak gösterilen çalışmalardan, bilhassa mucitlerinin ya da uzmanların “bu gelişme ders kitaplarını değiştirecek” yorumunda bulunduklarından, sekiz maddelik mini bir seçki hazırladık. Buyrun…
1) Denizleri aş da gel…
Dünyada karaya hiç ayak basmadan ve dümen kırmadan izlenecek en uzun rota!
Portekizli denizci ve kâşif Ferdinand Magellan Trinidad gemisiyle İspanya’dan Atlas Okyanusu’na doğru dümen kırdığında yıl 1519’du. Magellan kaptanlığındaki filo Güney Amerika kıyıları boyunca ilerleyip, bugün bilinen adıyla Magellan Boğazı’ndan geçerek Büyük Okyanus’a açılmış, oradan Filipinler’e ulaşıp nihayet 1522’de -büyük kayıplarla da olsa- İspanya’ya geri dönmüştü. Aradan geçen 499 yıl boyunca dünyanın çevresinde tam bir tur atılan bu ilk yolculuk pek çok farklı rotayla tekrar edildi. Fakat Gürcistanlı bir çevre hukuku uzmanı olan Patrick Anderson’ın 2015’te sosyal medya hesabı üzerinden yayımladığı yepyeni bir rota şimdiye kadar kimsenin aklına gelmedi. Anderson’ın önerdiği 32.090,3 kilometrelik düz çizgi Güney Pakistan’dan başlayıp kuzeydoğu Rusya’da sonlanıyordu. Anderson bu hattın deniz yoluyla ilerlendiğinde karaya hiç ayak basmadan ve hiç dümen kırmadan izlenebilecek en uzun rota olduğunu ileri sürmüştü. 2018 Nisan’ında duyurulan bir haberle bu iddia iki biliminsanı tarafından matematiksel olarak da doğrulandı. İrlanda’daki Birleşik Teknoloji Araştırmaları Merkezi’nden fizikçi Rohan Chabukswar ile New Delhi’deki IBM Research India’dan meslektaşı Kushal Mukherjee’nin izledikleri yöntem bu rota belirleme işinin hiç de basit olmadığını gösteriyor.
İkili ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’nin yerküre yüzeyini 1,8 km uzamsal çözünürlükle gösteren haritasından yararlandı. Bu harita üzerinde gezegenimizi kat eden tüm olası büyük çemberler belirlendi. Bu 233.280.000 çemberden her biri kara veya denizden geçen 21.600 nokta içeriyordu; yani toplamda 5.038.848.000.000 nokta söz konusuydu. Son aşamada bilgisayar yardımıyla hiçbir kara parçasına değmeden çizilebilecek en uzun çember belirlendi. Resimde gördüğünüz işte bu hat… Ancak çizginin eğriliği sizi yanıltmasın. Zira zihnimizi bulandıran düz dünya haritalarının sergilediği topografi dünyanın mevcut küre biçiminde bambaşka bir form kazanıyor. Sözün özü, mütevazı bir tekne ve yeterince yiyecekle Pakistan’ın güneydoğusundaki Sonmiani şehrinden denize açılıp Madagaskar ve Afrika arasından geçer ve Büyük Okyanus boyunca kuzeye doğru ilerlerseniz Rusya’nın buz gibi Karaginsky sahillerine çıkmanız zor değil. Sağ sol yok, dümdüz gidin!
2) Yeni̇ kraterler yeni̇ heyecanlar…
13.000 yıl önceki büyük göktaşı çarpmasının izleri…
