İktidarların ve hükümdarların geleceği “kudret” üzerinden temellendirmeye çalıştığı muhakkak. Bir kült olarak tanrı, milliyet vb. gibi kavramların ihtiyaç için kullanılması ise genel anlamda sınıflı toplumların bağrındaki gerçekliktir. Ancak bu olgu bazen trajikomik sahnelere de sebebiyet veriyor.
MÖ 664-610 yılları arasında hüküm sürmüş Mısır firavunu Psammatikos’un bebeklerin dil öğrenme mekanizmalarını ortaya çıkarmaya çalıştığı deneyi tarihteki ilk dilbilim çalışmalarından biri olarak düşünülebilir. Ancak Psammatikos, kudretli iktidarını güçlendirecek bir eylem olarak düşündüğü bu deneyin ardından hedeflediği sonuca ulaşamaz.
Psammattikos’a göre Tanrı da Mısırlıydı. Devraldığı iktidar ise Mısırlı bir tanrının ona sunmuş olduğu bir ödül ve görevdi. Ona göre Mısırlı tanrı dünyaya gelen tüm insanlara Mısır dilini öğretiyor ve ardından yeryüzüne gönderiyordu. Yani bu anlayışa göre dünyaya gelen her çocuk Mısır dilini biliyordu.
Heredot’un anlatımına göre;
“Mısırlılar, Psammetikos zamanından önce, kendilerini dünyanın ilk insanları sayıyorlardı. Ama gün gelip de Psammetikos krallığı ele alınca ve ilk insanların kimler olduğu merakına düşünce, işte o günden sonra diyorum, kendilerini gene bütün öbürlerinin en eskisi saymakla birlikte, Phrygia’lıların kendilerinden de eski oldukları kanısına geldiler. Psammetikos, soruşturmalarına rağmen, dünyaya gelen ilk insanların kimler olduğunu öğrenemeyince şu çareye başvurdu: Bir çobana, rastgele iki tane yeni doğmuş çocuk verdi, bunlar ağıla konacak ve şöyle büyütülecekti; çoban, belli saatte keçileri alıp yanlarına götürecek, süt içirip iyice doyuracak, sonra da kendi işlerine bakacaktı. Psammetikos’un böyle yapmasının nedeni, çocukların viyaklamalar çağını aştıktan sonra ağızlarından çıkacak ilk sözü yakalamaktı; gerçekten de öyle oldu. Üzerinden iki yıl geçince, bir gün çoban, kapıyı açıp içeri girdi, önünde diz üstü oturan iki çocuk, ellerini uzatarak, ‘Bekos’ diye bağırdılar. Çoban bu sözü ilk duyduğunda bir şey demedi, ama daha sonra da her gelişinde aynı sözü işitince efendisine haber verdi ve isteği üzerine çocukları kendi görsün diye aldı ona götürdü. Psammetikos kendi kulağı ile de duyduktan sonra, herhangi bir şeye bekos adını vermiş olan insanların kimler olduklarını aramaya koyuldu; araya taraya Phrygia’lıların ekmeğe bekos dediklerini öğrendi. Böylece ve bu ipucuna tutunarak Mısırlılar Phrygia’lıların kendilerinden daha eski olduklarını itiraf ettiler.”
Deney yanılgıları yüze vurur. Psammetikos için hem büyük yanılgının hem de yalanın çöküşü uzun ama sonuç alıcı bu deney sonucunda ortaya çıkmıştır.
Kaynak: Heredotos Tarihi, Remzi Kitabevi, Aralık 1973, 1. Baskı, s.104
