Biliminsanları ve dünyanın dört bir yanında çalışma yürüten sağlık personeli, geçen ay ortaya çıkan bir virüsün neden olduğu hastalık nedeniyle oldukça endişeli. Şiddetli solunum yolu yetersizliğine neden olan bu virüsün zamanla yayılıyor olması endişelerin büyümesine neden oluyor. Peki bu salgın dünya geneline yayılacak mı? Bu hastalığın kaynağı ne? Tedavi metotları var mı? 10 soru ve cevaplarıyla Çin’deki Wuhan virüsü salgını…
Salgın nerede ortaya çıktı?
Bir virüsün neden olduğu raporlanan salgın hastalık, Çin’in Hubei eyaletinin başkenti olan ve 11 milyon insanın yaşadığı Wuhan şehrinde ortaya çıktı.
Virüs dünya üzerinde nerelere yayıldı? Virüsün kaynağı ne?
Solunum yolu yetersizliği şikâyetleri ilk olarak Çin’in Wuhan bölgesinden geldi. Ardından enfeksiyon vakalarının Vietnam, Tayland, Japonya ve Güney Kore’de de görüldüğü raporlandı. Bu vakaların haricinde Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan ve İngiltere’de de bu virüsten kaynaklı hastalık vakaları gözlendi.
Virüs nedeniyle ölümler şimdilik sadece Wuhan bölgesinde görüldü. Ancak Wuhan, daha geniş bir çevreye yayılacak olan yeni bir salgının başlangıç noktası olabilir. Wuhan bölgesi, vahşi hayvan etlerinin satıldığı ve deniz ürünleri pazarlarının bulunduğu bir bölge. Virüsün temel kaynağının da bu noktalarda satılan hayvanlar olduğu düşünülüyor. Biliminsanları, virüsün bir hayvandan bir insana geçtiği ve şimdi de insanlar arasında yayıldığı konusunda hemfikir. Araştırmacılar, virüsün mutasyon geçirebileceğini ve daha büyük salgını beraberinde getirebileceğini hatırlatıyor.
Salgının ortaya çıkmasının ardından yapılan bir çalışmada, hastalığa yakalanan ilk kişilerin, kümes hayvanlarının, yılanların, yarasaların ve diğer vahşi hayvanların satıldığı Huanan deniz ürünleri toptancı pazarına gitmiş kişiler oldukları belirtildi. Buna göre bu pazara giden kişiler, burada bulunan hayvanlardan bu virüsü kaptı. Virüs üzerinde gen dizileme çalışmaları yapan biliminsanları bu virüsün kaynağının yarasa ile beslenmiş yılanlar olabileceği görüşünde.
Wuhan’da hastalığa neden olan virüs nedir?
Wuhan’da görülen ve dünya geneline yayılmaya başlayan bu virüsün koronavirüs ailesi içerisinde yer alan bir virüs türü olduğu açıklandı. Biliminsanları tarafından yapılan çalışmalar bu virüsün kaynağını işaret etmekte ancak tedavi metotları konusunda net bir çalışma yapılmış değil. Bu virüs, daha önce tanımlanmamış olan yeni bir tür koronavirüstür.
Koronavirüs, hayvanlar arasında yaygın olarak gözlenen geniş bir virüs ailesidir. Koronavirüsler (CoV’lar), zarf yapısı taşıyan RNA virüsleridir. Yüzeylerinde sivri uçlar bulunur ve virüsler alışılmadık derecede büyük bir RNA genomu taşırlar. Benzersiz bir çoğalma kabiliyetleri vardır. Koronavirüsler, memelilerde ve kuşlarda gözlenirler ve insanlarda ölümcül solunum yolu enfeksiyonlarına neden olurlar. Koronavirüslerin, zoonotik etkiye sahip oldukları raporlanmıştır. Zoonotik etki, hayvanlardan insanlara geçişi açıklar.
Virüsün neden olduğu hastalığın belirtileri nelerdir? Hastalık can kaybına yol açtı mı, virüs ölümcül mü?
Hastalık vakaları ilk olarak Aralık ayının son günlerinde ortaya çıktı. Virüs kaynaklı bu hastalığın tespit edildiği ilk günden bu yana 17 kişi yaşamını yitirdi. Dünya genelinde 600’den fazla enfeksiyon vakasının görüldüğü raporlandı. Yaşamını yitiren 17 kişinin tamamının salgının ilk görüldüğü yer olan Wuhan’ın başkentliğini yaptığı Hubei eyaletinde olduğu bildirildi. Buna göre hastalığın ölümcül olma oranı yüzde 11 seviyesinde.
Wuhan koronavirüsü veya “2019-nCoV” olarak adlandırılan bu virüs, şiddetli zatürreeye neden oluyor. Hastalar öksürük, yüksek ateş ve nefes alma güçlüğü şikâyetleri ile hastanelere başvuruyor. 2003 yılında SARS koronavirüsünün neden olduğu salgında olduğu gibi şiddetli solunum yolu yetersizliklerinin görüldüğü ifade ediliyor.
Virüsün neden olduğu hastalık bulaşıcı mı?
Wuhan virüsünün neden olduğu hastalığın insandan insana geçebildiği ve bulaşıcı etki taşıdığı Çin Ulusal Sağlık Komisyonu tarafından açıklandı. Ancak bu bulaşıcı etkinin henüz 2003 yılında dünya genelinde 774 kişinin ölümüne neden olan SARS virüsünün taşıdığı bulaşıcı etki kadar güçlü olmadığı ifade ediliyor.
Virüsün neden olduğu salgın önceki salgınlara benziyor mu?
Şiddetli akut solunum yolu yetersizliği olarak da bilinen SARS hastalığı da, Orta Doğu solunum yolu sendromu olarak bilinen MERS de hayvanlardan insanlara geçen koronavirüslerden kaynaklanmaktaydı. MERS’in develerden insanlara geçtiği tahmin edilse de hem SARS için hem de MERS için muhtemel kaynağın yarasalar olduğu da düşünülmektedir. SARS’ın ilk vakaları yine Çin’de görülmüştü. Dünya genelinde 8500’den fazla kişinin SARS virüsünden etkilendiği ve 750’den fazla insanın SARS virüsü (SARS-CoV) nedeniyle yaşamını yitirdiği düşünülmektedir. MERS virüsünün (MERS-CoV) neden olduğu hastalık ise dünya genelinde 37 ülkeye yayılmış ve hasta olan yaklaşık 2500 kişinin yüzde 35’i yaşamını yitirmiştir.
Wuhan’da etkili olan virüs de SARS ve MERS virüslerinin bulunduğu virüs ailesinde yer alıyor. “2019-nCoV” olarak isimlendirilen bu virüsün de önceki salgınlara benzer yıkıcı etkilere sahip olduğu ifade edilmekte.
Hastalık ne kadar yayıldı, salgın dünyayı tehdit ediyor mu?
23 Ocak itibariyle Çin’de 517 enfeksiyon vakasının olduğu ve 17 kişinin de yaşamını yitirdiği raporlandı. Geçtiğimiz haftadan beri etkinliğini artıran bu virüsün Pekin, Şangay, Chongqing ve Tianjin gibi 13 bölgeye yayıldığı açıklandı. Henüz hastalığın başlangıcında olan ve semptomları henüz hafif seviyede gözlenen kişilerin salgından etkilenip etkilenmedikleri doğrudan anlaşılamadığı için virüsü taşıyıp taşımadıkları da bilinemiyor. Bu nedenle virüsün dünya üzerine ne kadar yayıldığı henüz tespit edilebilmiş değil. Biliminsanları, virüsü taşıyan kişilerin gerçek sayısının çok daha yüksek olabileceğini açıkladı. Konuya ilişkin olarak yapılan bir başka çalışma dünya genelinde 4.000 vakanın olabileceğini ve vaka sayısının 9700’e kadar ulaşabileceğini ortaya koydu.
Çin Yeni Yılı için 24 Ocak günü tatilin başlayacağı Çin’de salgının yayılabileceğinden endişe ediliyor. Grip ve benzeri virütik hastalıklarda ve mikroorganizmaların neden olduğu diğer hastalıklarda olduğu gibi bağışıklık sistemi güçlü olmayan kişiler risk grubunu oluşturuyor. Özellikle de ülke dışına seyahatlerin virüsün yayılma hızını arttırmasından endişe ediliyor.
Bu virüsle savaşmakta en etkin yolun güçlü bir bağışıklık sistemi olduğunu vurgulayan biliminsanları, dünya genelindeki vakaların çoğunluğunun yaşlılar olduğunu ifade etti. Az sayıda çocuğun bu virüsten etkilendiği açıklandı.
Wuhan virüsüne karşı geliştirilen tedavi metotları var mı?
Hastalık virüs kökenli olduğu için kullanılan antibiyotiklerin tedavi edici işlevi yoktur. Bu durumda antiviral özellik gösteren ilaçlar kullanılabilir. Ancak bu ilaçlar genellikle virüsün etkileri ile mücadele etmek için tasarlanmıştır. Bu nedenle sadece semptomların yıkıcı etkisini azaltır, virüs ile doğrudan bir mücadele yürütmez. Hastane koşullarında ise solunum desteği, sıvı desteği gibi uygulamalarla bağışıklık sisteminin güçlü kalması sağlanabilir. Ancak bu yöntem sadece bağışıklığı güçlendirmek için işe yarayacaktır. Virüs ve diğer mikroorganizmalar kaynaklı hastalıklarda bağışıklık sisteminin gücü oldukça önemlidir. Bu nedenle bu yöntem hastaları doğrudan tedavi etmese de geliştirilen tedavi metotlarının etkili olmasını sağlayabilir.
Bu noktada bu virüs nedeniyle yaşamını yitiren kişilerin bağışıklık sistemi güçlü olmayan ve hali hazırda grip ve benzeri hastalıklara yakalanmış olan kişiler olduğu belirtiliyor.
Virüsün genetik dizisini bilmek tedavi için yeni metotlar sunar mı?
Wuhan virüsünün genetik yapısı hakkında bilgi sahibi olunması, bu virüsün kökenleri ve yayılımı hakkında ipuçları sunar. Çin ve Tayland’da bulunan laboratuvarlarda bu virüs tarafından enfekte edilmiş insanlardan alınan örnekler incelendi. Hazırlanan 19 suşun genom dizilimi yapıldı. Biliminsanları, bu virüs türündeki çeşitliliği de incelediler. Genetik çeşitliliğin beklenenden az olduğunu belirten araştırmacılar, bunun nedenleri hakkında da açıklamalarda bulundu. Biliminsanlarına göre, bu virüs Kasım ve Aralık aylarında ortaya çıktı, hızla yayıldı ancak bu süre içerisinde genetik çeşitliliği yüksek oranda sağlayacak kadar mutasyon geçirmedi. Araştırmacılar, virüslerin geçirdiği mutasyonlarla birlikte kazandığı mevcut çeşitliliğin insanlarda mı yoksa virüsün ana kaynağı olan hayvanlar da mı gerçekleştiğini henüz tespit edemediler.
Biliminsaları, çalışmalarına devam ederek bu virüsün hayvanlardan insanlara geçişindeki genetik değişimleri inceleyeceklerini ifade ediyor. Ayrıca bu virüsün insandan insana geçerek daha kolay bir yayılım gösterip göstermediği de analiz edilecek.
Virüs ve yayılma süreciyle ilgili şimdiye kadar neler yapıldı?
Çin’de ortaya çıkan bu virüsün daha da yayılmasının önüne geçmek için Wuhan içindeki ve dışındaki tüm seyahatler durduruldu. 23 Ocak itibariyle bu şehirden kalkan uçakların ve bir başka ulaşım aracı olan trenlerin kullanımı yasaklandı, şehirde karantina uygulaması başlatıldı. Otobüs ile metro seferleri de durduruldu. Bu uygulamanın ülkeler arası yayılımda etkili olabileceği ancak virüsün ülke içerisindeki yayılımını önlemeyeceği düşünülüyor.
Yetkililer Wuhan’da yaşayan kişilerin şehri terk etmemesi gerektiğini vurguluyor. Wuhan’da otoyol kontrol noktalarına, tren istasyonlarına ve havaalanlarına yüksek ateşi fark eden tarayıcılar yerleştirildi. Wuhan’daki uluslararası havalimanı 104 noktaya hizmet sağlıyor. Havalimanında bulunan uçakların kullanımı bu nedenle durduruldu. Wuhan’dan uçuşların yapıldığı ABD’deki üç havalimanında ve Doğu Asya’daki ülkelerin havalimanlarında da kontroller başlatıldı.
Dünya Sağlık Örgütü ise, salgının küresel bir halk sağlığı problemi olarak benimsenip acil durum ilan edilip edilmemesi üzerine toplantılar düzenliyor. 22 Ocak’ta yapılan toplantının ardından acil durum ilanının ertelendiği ifade edilmişti.
(Bu içerik, Wuhan koronavirüsüne ilişkin 23 Ocak gününe kadar elde edilen verilerden ve konuya ilişkin çalışmalardan yararlanılarak hazırlanmıştır. Wuhan koronavirüsüne ilişkin araştırmalara her geçen gün yenisi eklenmektedir. Virüs dünya genelinde yayılmaktadır ancak biliminsanları hem virüsün kökeni hem de uygulanabilecek tedavi metotları üzerine çalışmalarını sürdürüyorlar.)
Kaynak: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4369385/
https://www.nature.com/articles/d41586-020-00166-6
https://www.theguardian.com/science/2020/jan/22/where-has-coronavirus-spread
https://www.theguardian.com/science/2020/jan/23/what-is-the-wuhan-coronavirus-and-how-worried-should-we-be
https://www.theguardian.com/science/2020/jan/22/coronavirus-heathrow-to-create-separate-arrival-area
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/jmv.25682?fbclid=IwAR3bLSJdOTW-ZbgEDyWaSrPiBl2bVQeipBnR5ExF40ZOq-_5UXOZ5ZXdxR0
https://www.nature.com/articles/d41586-020-00154-w
