Georgia Eyalet Üniversitesi’nde (GSU) yapılan bir araştırmaya göre, biliminsanlarının daha önce düşündüklerinin aksine, şempanzelerin zekâları üzerinde genler, çevresel faktörlerden daha fazla önem taşıyor. Araştırmanın bulgularına göre, şempanzelerde, tamamı olmasa da bazı bilişsel ya da akılsal beceriler bariz biçimde genlere dayanıyor. Bu bulgular Current Biology dergisinin son sayısında yer aldı.
Georgia Eyalet Üniversitesi Davranışsal Sinirbilim Merkezi Profesörü ve Emory Üniversitesi’ndeki Yerkes Ulusal Primat Araştırma Merkezi Araştırmacısı Dr. William Hopkins, zekânın aileler boyunca aktarıldığını dile getirdi ve şunları ifade etti: “Buradaki önermemiz şöyle açıklanabilir: Genetik olmayan etkenlerin çok fazla şey açıklayamadığı durumlarda genler, primatların onlara verilen görevler üzerindeki performanslarında gerçekten önemli rol oynuyor. İşte yeni olan tam da bu.”
Genlerin insan zekâsı ya da IQ üzerindeki rolü senelerce araştırma konusu oldu, ama Hopkins’in araştırması bu araştırmalar arasında insan-dışı primatlardaki bilişsel becerilerin kalıtsallığını gösteren ilk çalışma. Şu ana kadarki araştırmalar, insan zekâsının genlerle aktarıldığını gösteriyor, ancak şaşırtıcı bir biçimde örgün öğretim, sosyoekonomik konum gibi sosyal ve çevresel faktörlerin de genler gibi zekâ üzerinde rolü var. Oldukça zeki olan ve genetik olarak da insanlara benzeyen şempanzeler ise bu ilave sosyokültürel olanaklara sahip değil. Hopkins, “Şempanzeler aslında bizlere, insan zekâsı konusundaki araştırmalarda genlerle bulandırılmış bir bavul dolusu diğer mekanizmalar olmadan, genlerin insan zekâsını nasıl etkilediği konusunda basit bir yol sunuyor” diyor.
Araştırma, yaşları 9-54 arasında değişen 99 şempanze üzerinde yapıldı ve bu şempanzelere çeşitli becerilerini değerlendirebilmek amacıyla 13 farklı bilişsel test uygulandı. Hopkins, şempanzelerde bilişsel performansın kalıtsal olup olmadığını saptayabilmek adına, uyguladığı çeşitli bilişsel ölçümlerin benzerlik ve farklılıklarının ilişkisini derecelendirebilmek için niceliksel genetik analizlere başvurdu. Genlerin değişik kategorilerdeki görev performanslarında olduğu gibi, tüm bilişsel becerilerde rol oynadığı saptandı.
Geleneksel olarak hayvan zekâsı ya da hayvan öğrenmesi konusunda çalışan araştırmacılar, çevrenin ve geçmiş davranışların (ampirik öğrenmenin; ç.n.) hayvanların belirli bir görevi yerine getirmesinde etkili olduğu fikrini paylaşıyorlar. Hopkins, “En azından çalışmamızda salt çevresel faktörlere dayalı açıklamaların tüm meseleyi aydınlatmadığını görüyoruz. Genler de bu hususta çok önemli bir yere sahip” diyor. Hopkins ayrıca insan zekâsının yapısıyla benzerlikleri olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla şempanzelerin zekâ yapısı üzerinde de çalıştı. “Eğer bir grup şempanzeye geniş bir dizi görev verirsek, becerilerindeki organizasyonun zorunlu olarak mantıksal olup olmadığını görürüz. Nitekim sonuçta şempanze zekâsının bir dereceye kadar insan zekâsının yapısına benzediğini gözlemledik” diye ekliyor.
Önümüzdeki yıllarda Hopkins daha geniş bir grup şempanze üzerinde bu araştırmayı devam ettirmek istiyor. Ayrıca genlerin beynin düzenlenişiyle ilişkisi kadar, hangi genlerin zekâ ve bilişsel beceri üzerinde etkili olduğunu belirleyebilmek amacıyla bu çalışmaları devam ettirmek niyetinde. Bunun yanında Hopkins, insan evriminde hangi genlerin değişime uğrayarak böylesi gelişmiş bir zekâyı öncüllediğini de belirlemeyi amaçlıyor.
