Brian Owens / Çeviren: Nalân Mahsereci
Bilimsel makalelerin korsan kopyalarını barındıran, popüler ama tartışmalı web sayfası Sci-Hub’ın indirilme rakamları, insanların siteyi en çok nerede kullandığını ortaya çıkarıyor.
İstatistikler, Çin’den erişim sağlayan kullanıcıların 25 milyonun üzerindeki indirmeyle açık ara en aktif kullanıcılar olduklarını ve Çin’deki kullanımın, listenin en üstündeki on ülkenin toplamını geçtiğini gösteriyor (Bkz. Küresel Kaynak).
Belki sürpriz bir biçimde sayılar, ABD’nin 9,3 milyon indirmeyle ikinci yer olduğunu gösteriyor; sitenin kurucusu Alexandra Elbakyan, “Sci-Hub’ın üniversitelerinin abonelikler için ödeyecebileceği parası olduğundan, Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılmadığına dair yaygın bir fikir var; ama bu doğru değil” diyor.
İstatistikler günlük olarak güncelleniyor ve geçtiğimiz bir ayda hangi ülkeden ne kadar indirme olduğunu gösteriyorlar; ama araştırma popülasyonunun boyutu için standartlaştırılmıyorlar.
Veriler, üniversiteleri toplu abonelikler için ödeme yapacak kaynaklara sahip olmayan ülkelerdeki araştırmacıların, Sci-Hub’ın sağladığı hizmeti yoğun bir şekilde kullandığını da gösteriyor.
Aralarında Brezilya (2,8 milyon indirme), Meksika (750 bin indirme), Kolombiya (375 bin indirme) gibi örneklerin bulunduğu, daha az bilimsel kaynağa sahip ülkeler, listenin ilk 20’sinde yer alıyorlar.
Prag Üniversitesi’nde Ekonomi ve İşletme alanında çalışan veribilimcisi Juan Carlos Correa bu durumun sürpriz olmadığını söylüyor. “Latin Amerika, biliminsanlarının diğer bölgelerle kıyaslandığında, rekabetçi ücretlerden yararlanabildikleri bir bölge değil” diyor ve ekliyor, “Latin Amerika’daki en önemli bilimsel kurumların, büyük editöryel şirketler tarafından sağlanan böylesi abonelik temelli hizmetler için ödeme yapabilecek kaynakları bulunmuyor.”;
Verilerdeki kısıtlayıcı faktörler
Bu verileri, kimi önemli uyarılarla birlikte değerlendirmek gerekli. İlgili sayılar, sadece orijinal Sci-Hub sitesinden yapılan indirmeleri içeriyor; Sci-Hub’un orijinal alan adının yasaklı olduğu yerlerdeki yüksek trafiğe sahip olabilecek kopya ya da “ikiz” siteleri yansıtmıyor. Birleşik Krallık (UK) gibi ülkelerdeki yasakların üstünden atlamak için sıklıkla kullanılan sanal özel ağlar (VPN), kullanıcıların farklı ülkelerde görünmesini sağlayarak sonuçları çarpıtabilir. Bu olasılıkla, Şeysel Adaları’nın zaman zaman Sci-Hub’ın en çok kullanıldığı 20 ülke arasında görünmesinin nedenidir; bu küçük ada ülkesi birçok popüler VPN sağlayıcısına ev sahipliği yapıyor. Ve Hindistan’da devam eden yasallık savaşı, ülkenin araştırmacıları arasındaki Sci-Hub kullanımını etkiliyor olabilir. Elbakyan’a göre, bireysel kullanıcılar ikinci en yüksek sayıyı oluşturmasına rağmen, 1,8 milyon indirmeyle Hindistan listenin 5. sırasında yer alıyor.
Kanada Vancouver’daki Simon Fraser Üniversitesi’nin Bilimsel İletişim Laboratuvarı’nın eş direktörü, Juan Pablo Alperin, bir aylık veriye ihtiyatlı yaklaşmak gerektiğini söylüyor. “Ben en azından, bir yılın verilerine bakardım; ki farklı akademik takvimler için kimi düzeltmeler söz konusu olabilirdi” diyor ve ekliyor, “Örneğin, pek çok Güney Amerika Üniversitesi’nde Ocak ve Şubat ayları tatildir, yani buradaki sayılar olduğundan bir derece düşük gözüküyor olabilir. Nüfusa göre normalizasyon, araştırma fonlamanın ya da yayın çıktısının sayısı da daha faydalı bir karşılaştırma sağlayacaktır.”
Correa, bu kısıtlara rağmen, bu verilerin açıkça “Sci-Hub’ın dünyanın bir kısmının ihtiyacını karşıladığını” gösterdiğini söylüyor. Sci-Hub, bilimsel girişimlere çok tutkulu bir topluluğun bilimsel literatüre erişmek için alternatif mekanizmalardan nasıl faydalandığına işaret ediyor” diyor.
Kaynak: Brian Owens, NATURE – doi ile kaynağa erişim için tıklayın
