İdil Yıldız
Auschwitz, Nazi Almanya’sı döneminde kurulan en büyük toplama, çalışma ve imha kampıdır. Auschwitz, tüm Avrupa’dan, 1 milyonu Yahudi olmak üzere toplamda 1,3 milyon insanı barındırıyordu. Bu kişilerden (net bir rakam olmamakla birlikte) yaklaşık 1,1 milyonunun öldüğü tahmin edilmekte; ortalama olarak, kampa gelen 900.000 kişi gaz odalarında veya vurularak öldürülmüştür.
Yaklaşık 200.000 kişi ise hastalık, kötü şartlar ve deneyler gibi etkenlerden dolayı ölmüştür. Yaşam süreleri ortalama 6 aya düşmüş, bu zorlu ortamda günde minimum 10 saat çalıştırılmanın yanı sıra tutsaklar, ceset toplama, yakma ve imha gibi çalışmaları da yapmışlardır. Bu kampta ortalama olarak 6 milyon kişi yaşamını yitirmiştir.
1979 yılında UNESCO’nun İnsanlığın Kültür Mirası listesine eklenen bu kampın kalıntıları günümüzde Auschwitz Devlet Müzesi’nde sergilenmektedir.
Eylül 1941’de Rudolf Höss’ün aldığı emirle 100.000 Sovyet savaş esiri için kampın yapım süreci başlamış, köyün yöre halkının evleri yıkılarak elde edilen inşaat malzemeleriyle yapılan kampın tamamı güçlü elektrik akımı verilmiş dikenli tellerle çevrilmiştir. 1941’in sonlarına doğru denemeleri yapılan “Zyklon B” adı verilen zehirli gazla 1942 yazında gaz odasında ölümler başlatılmıştır. Ölüm önceliği çalışamayacak durumda olanlardadır; bunlar ayıklanarak ilk olarak anneler ve çocuklar öldürülmüştür. Kurbanları ayıklama sürecinde meşhur kamp doktoru Mengele rol oynamış, geçen süre zarfında kampa gelen Yahudiler de öldürülmüştür. Böylece kamp, bir imha kampı işlevi kazanmış ve aynı zamanda toplama ve çalışma kampı olarak da kullanılmıştır. Kamp süresince sentetik benzin ve kauçuk üreten bir firma için gönderilen kurbanlar için firma SS’e kira ödemesi yapmış, bu da bir gelir kaynağı haline gelmiştir. “Kanada” ismindeki bölgede, hükümete gönderilmek üzere öldürülen tutukluların eşyaları barındırılmıştır.
Müttefikler, Mayıs 1944’ten itibaren kampın ve ceset yığınlarının görüntülerini elde etmeye başlamışlardır. Kamptan kaçan tutuklular Rudolf Vrba ve Alfred Wetzler, kampın tam tarifini hazırlayarak müttefiklere ulaştırmışlardır. Aynı zamanda esir konumunda bulunan Witold Pilecki, kampa giderek müttefiklere birçok istihbarat sağlamıştır. 13 Eylül’de ABD, kampın yakınlarındaki Buna-Werke isimli fabrikaya saldırı düzenlemiş ve bombalamıştır. 17-23 Ocak 1945 tarihlerinde 60.000 kişi kamptan çıkarılarak batıya doğru göçe zorlanmış ve bu yürüyüşe katılamayan hasta ve güçsüz tutuklular kamp ve çevresinde bırakılmışlardır. Birlikler Ocak 1945’te kampa girmiş ve 4000’ini kadın olmak üzere 5800 tutuklu geride bırakılmıştır. Dezenfekte edilen barakalarda tutuklulara bakım yapılmış, birkaç gün sonra kamuoyu eylem konusunda bilgilendirilmiştir.
