Lise öğrencilerine kötü bir haberimiz var; periyodik tabloya ezberlemek zorunda kalacağınız yeni bir elementin eklenmesi an meselesi. Adayımız, şimdiye dek keşfedilmiş en ağır metal; çekirdeğinde 117 proton taşıyan, şimdilik ununseptiyum adıyla anılan 117. element.
Ununseptiyum ilk defa 2010’da bir Rus-Amerikan ekip tarafından Rusya’da ortak bir nükleer araştırma enstitüsünde üretildi. Aynı yıl Almanya’da bulunan GSI Helmholtz Ağır İyon Araştırma Merkezi’nde, Japonya, ABD, Avustralya, İsveç, Norveç, Finlandiya, İsviçre ve Polonya’dan bilimcilerin oluşturduğu bir ekip de bu yeni süper-ağır elementi üreterek varlığını onaylamış oldu.
Geçtiğimiz günlerde bu çalışmaları anlatan makalenin Physical Review Letters’da yayımlanmasıyla, ununseptiyum elementlerin periyodik tablosuna resmen kabul edilmeye bir adım daha yaklaşmış oldu. Şimdiye dek, bu çalışmalara katılmış çeşitli ülkelerden ve 16 farklı kurumdan 72 biliminsanı ve mühendis, ununseptiyumun periyodik tabloya eklenmeye layık yeni bir süper-ağır element olduğunu onayladılar. Ama bu yeterli değil. Ununseptiyumun resmen tabloya dahil edilmesi için IUPAC’ın (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği) bu yeni verileri incelemesi gerekiyor.
117. element nasıl yaratıldı?
Atom numarası 104’ün üstündeki elementler süper-ağır elementler olarak adlandırılır ve çok hızlı bozunduklarından doğada bulunmazlar. Sadece laboratuvar ortamında, o da şansınız varsa, iki çekirdeğin füzyonunun yeni bir elementi oluşturmasıyla üretilip gözlenebilirler. 117. element de özel bir berkelyum çekirdeğinin çok yüksek hızlardaki kalsiyum atomlarıyla bombardıman edilmesiyle ortaya çıkarıldı. Bu işlemde kullanılan 13 miligram ağırlığında, yarıömrü 330 gün olan son derece saflaştırılmış berkelyum-249 izotopu ABD’de Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı’nda üretildi. Rusya ve Almanya’daki çalışmaları düşünürsek, yeni elementin keşfinin “bilimde uluslararası işbirliğinin tam bir örneği” olduğunu söyleyen laboratuvar yöneticisi Thom Mason’a katılmamak mümkün değil.
Ununseptiyum diğer insan ürünü elementlerin çoğu gibi çok kararsız bir element, anında başka elementlere bozunuyor. İşin aslı 117. element hiçbir zaman gerçekten gözlenmiş değil. Bilimciler aslında elementin kendisini değil, bozunması sonucunda ortaya çıkan 103 ve 105 numaralı elementlerin izotoplarını gözledi. Yani bir bakıma tersine bir gözlem yoluyla ununseptiyumun varlığını onayladılar.
Şimdi gözler IUPAC’ta. IUPAC yeni bulguları ve özgün araştırmayı gözden geçirecek ve elementi onaylamak için daha fazla deneyin gerekip gerekmediğini söyleyecek. Kabul ettikten sonra da, elemente resmi ismini verme hakkını hangi kurumun kazandığına karar verecek. Böylece ununseptiyum, Latince “bir bir yedi” anlamına gelen geçici isminden kurtulup, yeni adıyla 7. grup elementlerinden biri olarak periyodik tablodaki yerini alacak.
Kaynaklar:
-http://guardianlv.com/2014/05/element-117-heaviest-metal-yet-discovered/
-http://www.sci-news.com/physics/science-ununseptium-element117-01900.html
