Griffith Üniversitesi Kuantum-Dinamik Merkezi tarafından hazırlanan deney, Einstein’in “uzaktan garip etkileşim” diye olumsuzladığı fikri, ilk kez tek parçacık kullanarak doğruladı.
Merkezin Direktörü Prof. Howard Wiseman’ın öncülüğü ve Tokyo Üniversitesi’nin ortaklığı ile uzak mesafelerdeki homodin (eşzamanlı) ölçümler yardımıyla, Einstein’in gerçek olduğuna inanmadığı, dalga fonksiyonunun yerel olmayan çöküşleri gözlemlendi.
Kuantum mekaniğine göre, bir parçacığın dalga fonksiyonu gelişigüzel mesafelere yayılabilir. Einstein’in hoşlanmadığı ve 1927 yılında “uzaktan garip etkileşim” olarak tanımladığı; “parçacığın tespit edildiği yere anlık çöküşü” şeklinde gerçekleşen bu fiziksel fenomen, iki laboratuvardaki dalga-bazlı özellikleri ölçen homodin dedektörlerle neredeyse 90 yıl sonra ilk kez gözlemlendi.
“Einstein Ortodoks kuantum görüşünü hiçbir zaman benimsemedi ve eleştirisini temellendiren en önemli savı da kuantum dolanıklıktı. Bu yüzden tek parçacığın dalga fonksiyonunun lokal olmayan çöküşünü gözlemek oldukça önemli” diyen Prof. Wiseman, yaptıkları çalışmayı şöyle anlatıyor: “Einstein’e göre herhangi bir noktada tespit edilmiş parçacığın orada nasıl olduğunu açıklamanın en iyi yolu, o parçacığın halihazırda orada olduğuydu. Böylece anlık çöküşe olan ihtiyaç da ortadan kalkmış olacaktı. Fakat biz yaptığımız çalışma, parçacığın bir noktada olup olmadığını belirlemekten ziyade, bir grubun farklı homodin ölçümler almasına izin verirken, diğer grubun ise kuantum topografi yardımıyla ölçümlerin etkilerini incelemesini sağlamaktı. Sonuç olarak da farklı ölçümlerin farklı çöküşlere yol açtığını gözlemledik. Böylece uzaktan garip etkileşimin fiziksel bir gerçek; Einstein’in haksız olduğunu öğrenmiş olduk.”
Tek parçacık dolanıklığı, kuantum hesaplama ve kuantum iletişimde yeni ufuklara yol açabilecek dolanıklığın sıradışı bir formudur. Ekibin yaptığı çalışma bu fenomenin kanıtı olması açısından oldukça önemli gözüküyor.
Kaynaklar ve İleri Okuma
1) http://phys.org/news/2015-03-quantum-einstein-spooky-action-distance.html
2) Kerem Cankoçak, “Kuantum dolanıklığı ne anlama geliyor?”, Bilim ve Gelecek dergisi, Sayı 133, s.20.
