Aklın İsyanı – Marksist Felsefe ve Modern Bilim
Alan Woods- Ted Grant, Çev. Ufuk Demirsoy-Ömer Gemici, Yordam, 2018, 477 s.
Aklın İsyanı, 20. yüzyılda bilim alanında yaşanan önemli gelişmeleri ve bilimsel keşifleri ele alarak diyalektik materyalizm teorisini bir ileri aşamaya taşıyan yapıtlardan kabul edilir. Geçtiğimiz yüzyılın ve bu yüzyılın en büyük sorularını, Marx ve Engels’in doğaya, topluma ve bilime hükmeden kanunların birliğini savunan diyalektik materyalizmini modern bilimin ışığında ele alarak yanıtlamayı hedefliyor. Bu sorulardan bazıları şöyle; Yaşam nasıl ortaya çıktı, matematik gerçeği yansıtır mı, akıl bir makine mi, dinozorlar neden yok oldu?.. Woods ve Grant, bir taraftan Marksist felsefe ile bilimin yeni teorileri arasındaki ilişkiyi ortaya koyup diyalektik materyalizmi doğa bilimleri üzerinden anlatmayı hedeflerken, diğer taraftan modern bilimin nerelerde “raydan çıktığını” gösteren bir çerçeve de sunuyor okura. “Kesinsizlik ve İdealizm” tartışmalarından “Bencil Gen”e, “Büyük Patlama”dan “Marksizm ve Darvincilik” ilişkisine, “Kuantum mekaniği”nden “Jeolojinin diyalektiği”ne kadar birçok konuyu, bilim dünyasındaki güncel gelişmeler ve Marksist yöntem bağlamında yeniden değerlendiriyorlar.
Radyo Benjamin
Walter Benjamin, Çev. Cemal Ener-Elif Okan Gezmiş, Metis, 2018, 433 s.
Walter Benjamin, 1929-1933 arasında Frankfurt ve Berlin radyolarında 80’i aşkın yayın yaptı. Bu programlarda sunduğu metinlerin önemli bir kısmının yer aldığı derlemede, eşitlikçi bir pedagoji anlayışıyla kaleme alınmış çok sayıda deneme, öykü ve radyo oyununun yanı sıra düşünürün yetişkinler için yaptığı programlarda sunduğu çeşitli edebiyat eleştirisi metinleri ve radyo hakkında yazdığı kimi yazılar da yer alıyor.
Benjamin okurlarının yanı sıra eğitim, çocukluk, medya çalışmaları ve tiyatro gibi temalarla ilgilenenlerin de ilgisini çekecek yazılar yer almakta.
Doğal Semboller – Kozmoloji Keşifleri
Mary Douglas, Çev. Yavuz Alogan, İthaki, 2018, 272 s.
Mary Douglas, Doğal Semboller’de oldukça heyecanlı bir dil ve yaklaşımla ritüelin modern dünyada hâlâ çok önemli bir yer tuttuğunu iddia ediyor. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında toplumsal yapılarda ve bireysel tavırlarda formellikten uzaklaşıldığı ve ritüelin hor görüldüğü gözleminden yola çıkan Douglas, gerçekte bir düzen, bir hiyerarşi, bir sınırlama dürtüsünün ve teamülünün insan varoluşuna her zaman eşlik ettiğini savunuyor.
Gün Doğarken Yürümek
Hande Durna, Yeni Ülke, 2018, 203 s.
Gün Doğarken Yürümek, 96 kuşağını, daha genel bir tarifle, bir dönemi anlatıyor. Kitap; 80 sonrası ve Gezi direnişi öncesi bu topraklarda iz bırakan kilometre taşlarını yaratanlara göz gezdiriyor, 90’ların yapıcılarını resmetmeye çalışıyor. Hande Durna, söz konusu kuşağın ve dönemin izini sürerken Haziran kuşağının çocukluğuna da gidiyor; 2000’li yıllarda 96 kuşağının siyasetle ilişkisine, onları Gezi’ye götüren sürece ve farklı kuşakları Gezi eylemlerinde birleştiren günlere tanıklık etmemizi sağlıyor. Romanda anlatılan tüm olaylar gerçek, kişiler ise kolektif bir hafızanın ürünü.
Evreni Ölçmek
Ian Stewart, Çev. Onur Çelik, Alfa, 2018, 339 s.
Ian Stewart kitabında okurlara, güneş sisteminden başlayıp evrenin tamamına uzanan bir kozmosu anlama rehberi sunuyor. Uzay ve zamanın mimarisini, kara maddeyi, kara enerjiyi, galaksilerin nasıl oluşup yıldızların neden patladığını, her şeyin nasıl başlayıp nasıl biteceğini tarif ediyor. Paralel evrenleri, evrenin ince ayar kuramını, dünyadışı yaşam için nelerin gerektiğini ve dünyadaki yaşamın bir asteroitle yerle bir olması olasılığını araştırıyor: Kepler’in gezegen yasaları, kütleçekim kuramı için Newton’a nasıl yardımcı oldu? İki yüzyıl sonra, Merkür’ün hareketindeki düzensizlikler genel görelilik kuramı için Einstein’a nasıl ilham verdi? Seksen yıl önce evrenin genişlediğinin keşfi, nasıl oldu da Büyük Patlama kuramına yol açtı? Kozmologlar, tekil noktadan başlayan ve genişleyen evrenden hareketle, kara madde ve kara enerji gibi yeni bileşenleri nasıl kuramlaştırdılar?
Sol Göz
Hikmet Uğurlu, Dorlion Yayınları, 2018, 245 s.
Bilim ve Gelecek dergisinin bulmacalarını hazırlayan sevgili dostumuz Hikmet Uğurlu’nun yeni kitabı Dorlion Yayınları’ndan çıktı. Uğurlu kitabını şu sözleriyle anlatıyor;
Bana, arkadaşlarıma, mahallemize, kahvehanemize “değen” pek çok olay oldu. 1950 ile 1980 arasında. Bazıları yüreklerimizi deşerek geçti, bazıları gözlerimizi yaşartarak…
Aşklarımıza, hayallerimize, düşlerimize dokunanlar da vardı aralarında. Kültürel, ekonomik, askeri, politik vb. gibi pek çok düzlemde gelişen, oluşan olaylardan bazılarını yazmadan edemedim. Biliyorum; yazılmayanlar yazılanlardan daha çoktur. Benim kalemime bunlar düştü, şimdilik… Umarım gerisi gelir!
Darwin’le Akşam Yemeği – Evrim Yeme İçmeyi Nasıl Etkiler?
Jonathan Silvertown, Çev. Can Evren Topaktaş, Kolektif Kitap, 2018, 293 s.
Jonathan Silvertown Darwin’le Akşam Yemeği’nde en eski hominin atalarımızla insanları büyük bir sofra etrafında bir araya getirmeyi hedefliyor. Ekmek, et, süt ürünleri, deniz ürünleri, sebzeler, baharatlar, tatlılar gibi temel gıdalar ve değişen beslenme alışkanlıklarının üzerinden yaşamın evrimine ışık tutmayı amaçlıyor.
Tat ve koku alma duyularının nasıl evrimleştiğinden acının sofralara nasıl girdiğine, karbonhidrat ve yağ düşkünlüğünden yemekleri neden ve ne zaman paylaşmaya başladığımıza kadar çeşitli sorularla şekillenen bu çalışma, gıda sorununun insan hayatını temelden etkilediği günümüzde, neyi nasıl yediğimizi farklı düşünmeye davet ediyor.
Gerçeklik Göründüğü Gibi Değildir
Carlo Rovelli, Çev. Tolga Esmer, Can Yayınları, 2018, 272 s.
Fizik Üzerine Yedi Kısa Ders’te, fizikle haşır neşir olmayan okura modern fizik yasalarını anlaşılır bir temel çerçevede sunan Rovelli, Gerçeklik Göründüğü Gibi Değildir’de aynı akıcı ve anlatımıyla “Nesnelerin doğası nedir? Ne tür dinamikleri vardır?” sorularının izini sürüyor. İnsanoğlunun evrene yönelik keşif serüvenini anlatan fizikçi, temel fiziğin öne çıkan fikir ve sorunlarının Antik Yunan’dan günümüze geçirdiği değişim sürecini, 20. yüzyıl fiziğinin büyük buluşlarını ve kuantum kütle çekimine yönelik araştırmalarda ortaya çıkmakta olan dünya imgesini mercek altına alıyor.
Atomaltı Parçacıkların Şaşırtıcı Dünyası
Gavin Hesketh, Çev. Ilgın Yıldız, Say Yayınları, 2018, 288 s.
CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda çalışan Gavin Hesketh bu kitabında atomaltı parçacıkların yapıları, davranışları ve ilişkileri konusunda ilginç bilgiler veriyor. Bu kitap, aynı zamanda, fermiyonlar ile bozonları, şimdiye dek keşfettiğimiz en küçük şeyleri inceleyen, tarihin en büyük deneylerinden birinin hikâyesini anlatmayı hedefliyor.
Aydınlanma Yazıları
Afşar Timuçin, Bulut Yayınları, 2018, 192 s.
On bağımsız makaleden oluşan bu kitabında Afşar Timuçin “aydınlanma” kavramını bütün boyutlarıyla ele alıyor, onu toplumsal ve tarihsel çerçevede ayrıntılarıyla irdeliyor. Bu on makalede kavramın özellikle bilgi kuramı açısından nasıl anlaşılması gerektiği üzerinde duruluyor, ayrıca toplumbilim açısından ve ruhbilim açısından aydınlanma olgusunun değişik açılımları inceleniyor, zaman zaman tarihten örneklere yer veriliyor.
Felsefe Dersleri
Emile Durkheim, Dença Kartun, Adem Beyaz, Pinhan Yauıncılık, 2018, 384 s.
1882 yılının sonbahar aylarında Émile Durkheim henüz 24 yaşındayken Fransa’nın 13 bin nüfuslu Sens kasabasına felsefe öğretmeni olarak atandı ve buradaki lisede dersler vermeye başladı. 1883-1884 döneminin öğrencilerinden biri, daha sonra ünlü ve üretken bir filozof olacak olan André Lalande idi. Lalande’ın tuttuğu notlardan oluşan ve seksen temel başlık içeren bu dersler psikoloji, mantık, etik ve metafizik disiplinlerini kapsıyor. Felsefe Dersleri, geçen yüzyılın en etkin bilim dallarından birini yani sosyolojiyi kuracak olan genç bir entelektüelin en temel konuları lise öğrencilerine olabildiğince sade ve anlaşılır biçimde aktardığı bir eserdir.
Montaigne’den Montaigne’e
Claude Levi-Strauss, Çev. Alev Er, Sel Yayınları, 2018, 90 s.
Montaigne’den Montaigne’e modern antropolojinin ve etnografyanın öncü ismi Claude Lévi-Strauss’un, deneme türünün mucidi Montaigne üzerine 55 yıl arayla gerçekleştirdiği iki konferans konuşmasını bir araya getiriyor. Bu iki konuşma, hem Lévi-Strauss’un mesleğinin erken dönemlerinde zihnini kurcalayan soru ve temaların, mesleğinde duayen haline geldiği bir dönemde nasıl evrim geçirdiğini hem de etnografyanın devrimci bir bilim olarak güncelliğini nasıl koruduğunu gösteriyor. İnsanın bir başkasıyla karşılaşmasının epik ve trajik suretlerini, dönemin entelektüeli Montaigne’in geçerliliğini her çağda koruyan evrensel düşüncesine başvurarak anlamaya çalışıyor.
Lévi-Strauss üzerine çalışmalarıyla da tanınan Fransız araştırmacı Emmanuel Désveaux’nun da bu modern zamanlar âlimi ile Montaigne arasındaki 400 yıllık sohbeti yetkin bir sunuşla bağlamına oturttuğu Montaigne’den Montaigne’e: Devrimci Bir Bilim: Etnografya bizleri insanlığın çetin yolculuğunu yeniden düşünmeye davet ediyor.
Bilim yayıncılığında yeni bir yayınevi: Ginko Bilim
Geçtiğimiz Eylül ayında yayın hayatına başlayan Ginko Bilim, beşeri bilimlerle doğa bilimleri arasındaki ayrımı azaltarak bilimi halka ve emekçi sınıfa yaymayı amaçlıyor. Adını dinozorlar çağından beri yaşayan, barışın, umudun ve aklın simgesi olan Ginko ağacından alan Ginko Bilim, Ginko ağacı kadar uzun bir yayıncılık yapmayı hedefliyor.
Ginko Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Kerem Cankoçak, yayınevinin hedeflerini şu sözlerle tanımlıyor: “Ginko Bilim’in amacı üçüncü kültür ekolü doğrultusunda bilim ile halk arasındaki aracıyı kaldırarak en yeni ve derin düşünceleri meraklı okur kesimine ulaşabilir tarzda ifade etmektir. Aydının toplumdaki rolü iletişimi de içerir. Aydınlar sadece bir şeyler bilen kişiler değil, farklı görüşleri sentezleyen ve nesillerinin düşüncelerini şekillendiren insanlardır. Ginko Bilim’in hedefinde bu sentezlerini halka aktarmak da vardır; onlar yeni kamu aydınlarıdır. Günümüzde artık entelektüeller kaos kuramından, fizikten, moleküler biyolojiden, yapay zekâdan, yapay yaşamdan, büyük patlamadan, evrenin kaderinden, biyoçeşitlilikten, nanoteknolojiden habersiz kalma lüksüne sahip değildir. Bunlar, gezegendeki herkesin hayatını etkileyecek konular. Bu konulardan habersiz kalan aydınlar topluma bir şey aktaramaz, fikir üretemez.”
Daha önce Evrensel Yayınları’ndan çıkmış olan kitapların yeniden basımının yapılmasının yanı sıra yeni kitapların da okurlarla buluşacağını belirtiyorlar. Şimdiye kadar çıkarmış oldukları yayınlar şöyle:
Evrim Kuramı ve Mekanizmaları / Çağrı Mert Bakırcı, 21. Yüzyılda Beyin / Steven Rose, Neredeyse Bir Balina / Steve Jones / İsyankâr Bilimcinin Yaşamı ve Mirası Lynn Margulis, Einstein / Yaşamımdan Notlar.
