Japonya, Hayabusa-2 adlı aracını Aralık 2014’te uzaya uğurlamıştı. Aracın görevi, asteroit Ryugu’yu keşfetmek ve üzerinden örnek toplamaktı. Araç hedefine Haziran 2018’de ulaştı. Önce uzaktan gözlemler yaptı; asteroidin kütleçekimini ölçtü, yüzeye inme provaları yaptı. Geçtiğimiz Nisan ayında araçtan yüzeye bir kutu patlayıcı atıldı. Amaç, yüzeydeki kayaları törpülemek ve yüzeyin altındaki bazı materyalleri toprak üstüne çıkarmaktı. Temmuzun 11’inde ise araç Ryugu’ya indi ve kaya ve toprak kalıntılarını toplamaya başladı. Bu sene sonunda da Dünya’ya geri dönüyor.
Peki neden Ryugu’yu seçtiler? Bu küçük asteroit yaklaşık 900 metre çapında ve Güneş etrafında 211 milyon kilometrelik bir yörüngede dolanıyor. C tipi bir asteroit, yani organik karbon molekülleri, su ve muhtemelen amino asit açısından zengin. Amino asitler proteinlerin yapıtaşları ve Dünya’da yaşamın evrilmesinde önemli rol oynadılar. Hâlâ tartışmaya açık olan bir teoriye göre ise Dünya’ya yaşamı amino asit taşıyan bir asteroit getirdi. Güneş Sistemi’ndeki bazı asteroitler 4,5 milyar yıl önce oluşmaya başladı. Bu zaman dilimi gezegenlerin de toz bulutundan yoğunlaşma evresine geçtiği zamana denk geliyor. Bu asteroitlerden elde edilecek her bulgu Güneş Sistemi’nin geçmişi hakkında çok şey söyleyebilir.
Aslında bu Japonya’nın ikinci başarılı denemesi. İlkini,Hayabusa aracı Itokawa adlı S tipi asteroide inerek gerçekleştirmişti. 2005 yılında yüzeye inen araç topladığı örnekler ile 2010 yılında Dünya’ya döndü. Görev sürecinde yüzey aracının başarısız olması gibi aksaklıklar olsa da toplanan parçacıklar, asteroidin yaklaşık 8 milyon yıllık ve Dünya’ya sıklıkla düşen meteorlarla benzer özellikler taşıdığını kanıtladı.
Japonya Uzay Ajansı (JAXA) asteroit görevlerine çok önem veriyor ve son görev için geliştirdikleri teknoloji sayesinde daha güvenilir, derin uzay araştırmaları öngörüyor. Uzay araçlarını uzayın derinliklerine yollamanın yolu ise hibrit itki sistemlerinden geçiyor. İlk Hayabusa tecrübesinin getirileri sayesinde JAXA aracın itki sisteminde iyileştirmeler yaptı. Japonlar, önceki görev ile ilk defa mikrodalga iyon iticiyi uzayda başarılı şekilde kullanan ekip olmuştu. Bu iticiye bir de kimyasal itici eşlik etti ve dönüşümlü olarak yörünge hareketlerini, yön değişikliklerini ve Dünya’ya geri dönüşü gerçekleştirdiler. Hayabusa-2 de aynı sistemlere sahip. Hidrazin ve oksijenin yakılması ile 20 Newtonluk kuvvet oluşturan kimyasal iticiden 12 tane yerleştirildi. Yüzeye inme sırasında oluşması muhtemel gaz kaçaklarına karşı boruların kaynaklama prosedürü dahil pek çok konuda iyileştirmeler yapıldı. Mikrodalga iyon iticilerden ise dört tane yerleştirildi. Toplam 28 miliNewton kuvvet oluşturan iticiler için 60 kg Ksenon gazı araca yüklendi. Yüksek itki gerektiren durumlarda kimyasal itici kullanılırken yörüngedeki küçük çaplı yer değiştirmeler için iyon itici kullanıldı.
Tabii bu uzun yolculuk süresince aracın üstündeki aletler, sensörler olumsuz etkilenmemeli ve gerektiğinde çalışıyor olmalı. Örneğin, Hayabusa-2 aracı üzerinde optik navigasyon kamerası, termal kızılötesi kamera, spektrometre ve lazer yükseklik ölçer gibi ekipmanlar taşıyor. Optik kamera ve yükseklik ölçer aracı konumlandırırken aynı zamanda asteroidin şekli, yüzey topografisi, kütlesi ve hareketi hakkında bilgi veriyor. Termal kamera ve spektrometre ise yüzey sıcaklığını ve yüzeydeki minerallerin dağılımını hesaplıyor. Yüzeyden örnek toplamak için çeşitli sondalardan ve küçük robotlardan yararlanılıyor.
Güneş Sistemi’nin oluşma aşamasında, toz bulutu içinde bulunan organik moleküllerin ısı değişimleriyle disk gibi yapılar kurduğu ve sonunda yoğunlaşarak gezegene dönüştüğü düşünülüyor. Hayabusa-2’nin Ryugu görevi bu dönem boyunca hangi moleküllerin etkin olduğunu belirlemek açısından büyük önem taşıyor. Bu görev bilimsel bir soruya yanıt aramanın yanında getirdiği teknolojik gelişmeler ile de gelecekteki zorlu görevler için mihenk taşı olabilir.
Kaynaklar:
– https://www.sciencealert.com/japan-just-landed-its-spacecraft-on-an-asteroid-and-the-photos-are-nuts/amp
http://www.hayabusa2.jaxa.jp/en/enjoy/material/factsheet/FactSheet_en_v2.31s.pdf
“Asteroid DustConfirmsMeteoriteOrigins”. New York Times. 25 August 2011.
