DİSK’e bağlı Türkiye Gıda Sanayii İşçileri Sendikası, koronavirüs küresel salgını içerisinde olduğumuz bu süreçte işletmelerde hijyen koşullarının sağlanıp sağlanmadığını ve işçiler için iş sağlığı ve güvenliği konusunda önlem alınıp alınmadığını inceleyerek bir rapor hazırladı.
“Gıda üretiminde çalışan işçilerin sağlıkları ve çalışma koşulları koronavirüs sürecinde güvenceye alınmalı” diyen DİSK/Gıda-İş, farklı alanlarda 150 ile 4000 arasında işçi çalıştıran ve farklı alanlarda üretim yapan 45 gıda fabrikasındaki işçilerle görüştü. Bu üretim alanları şöyle: Çikolata ve her türlü çikolata çeşitleri, su, dondurulmuş hazır gıda, tavuk kesim ve işleme, dondurma, sakız, et ve et ürünleri işleme, şeker ve şeker çeşitleri üretimi, hazır yemek, soğuk sandviç, kuruyemiş işleme, hamur işleme ve ekmek üretimi, süt ve süt ürünleri işleme, kahve ve kakao, çay işletmeleri, soğuk içecekler, yağ üretimi, baklava yapımı, un üretimi, sigara üretimi, meyve suyu imalatı, helva ve reçel üretimi, makarna.
Gıda İş, “Dünya genelinde ve ülkemizde koronavirüs (Covid19) salgını ile birlikte işçilerin çalışma koşulları daha da ağırlaştı. Milyonlarca işçinin sağlığı, can güvenliği tehlikede. Gıda fabrikalarında çalışan işçilerin durumda farklı değil. Gıda fabrikalarında üretim sürerken, çalışma koşulları aynı biçimde devam ediyor. İşçilerin daha sağlıklı koşullarda çalışması için gerekli önlemler ve tedbirler alınmıyor ya da göstermelik alınıyor. Fabrikalarda çalışan işçilerin emekleri, çabaları karşılığını bulmuyor. Gıda üretimi yapan fabrikalardaki işçiler için acil önlemlere ihtiyaç var. Koronavirüse karşı sağlık sürecinin işletilmesinin yanında, gıda ürünlerinin sağlıklı ve kesintisiz halka ulaşması bu süreçte önem kazanıyor. Çünkü insan sağlığının bir diğer yanı sağlıklı beslenmesidir” sözleriyle koronavirüs küresel salgını sürecinde gıda sektöründe çalışan işçilerin durumunu özetledi ve alınmayan önlemlere dikkat çekti.
Alınmayan önlemler ve uygulamalar
DİSK’e bağlı Gıda-İş’in raporuna göre, küresel salgın sürecinde gıda sektöründe alınmayan önlemler şöyle:
– İşletmelerin yüzde 70’inde üretim artmış durumda. Üretimi artmayan fabrikalarda ise azalma söz konusu değil. Restoran zincirleriyle, doğrudan satış yapan işyerlerinde sorunlar yaşanıyor.
– Türkiye’de uluslararası alanda faaliyet sürdüren gıda tekelleri, yerli firmalara göre daha tedbirli davranıyor ve önlem alıyor.
– İtalya’dan ham madde ithalatı yapan bir firmanın üretim sorunu yaşayabileceği gözleniyor.
– Gıda üretimi artışı ve stok nedeniyle yoğun mesailer başladı, işletmeler işçi almak yerine fazla üretimi aynı işçilerle yapmakta.
– Üç vardiya çalışmanın yanı sıra, günde on iki saat iki vardiya çalışan işletmeler var, bazı işletmelerde iş yoğunluğundan dolayı haftalık izinler verilmiyor.
– Hastanelerde yemek dağıtan işçilerin iş yükü arttı. Karantina koşullarına hazır olmaları istendi. Hastane yemekhanesinde eldiven ve maske sorunu yaşanıyor. Servis yok, toplu taşımayla işe gidilip geliniyor.
– Taşeron uygulaması olan işletmelerde taşeron işçilerin çalışma koşulları daha da zorlaştı.
– İşçilerin büyük çoğunluğu kendilerini koronavirüse karşı güvende görmüyor.
– Üretim sürecinde sosyal mesafe korunmuyor.
– Maske, eldiven ve koruyucu malzeme sağlanıyor ama yetersiz.
– Kimi işletmelerde kağıt havlu, sabun ve temizlik malzemeleri bulunmuyor.
– Koronavirüs (Covid19) salgını sonrası, yeterli önlem alınmadığı gözleniyor.
– İşyerlerinin yüzde 75’inde yemekhaneler, soyunma odaları gibi alanlar dezenfekte yapılmadı, ya da göstermelik yapıldı.
– İşletmelerde ağırlıklı olarak yaşanan sorun servislerde hiçbir önlemin alınmamış olması.
– Yemekhanelerde halen toplu yemek yeniyor ve sosyal mesafe korunmuyor.
– 50 yaş ve üstü, risk gurubunda olan işçilere yıllık izin kullandırılıyor, izin hakkı olmayanlar ücretsiz izne çıkarılıyor.
– Soyunma odalarında topu giriş ve çıkışlar yaşanıyor.
– İşyerlerinde havalandırma sistemleri yetersiz.
– Su fabrikalarında geri dönüşüm damacanaları risk taşıyor.
– Yemeklerde bağışıklığı güçlendirici gıdalar konusunda ilerleme yok.
– Gıda üretimi artışı nedeniyle işten atmalar yaşanmıyor. Ancak risk gurubunda bulunan işçilerin bir bölümüne yıllık izinleri verilirken, ücretsiz izin uygulamaları yaygınlaşıyor.
– Bir fabrika 23 Mart-1 Nisan arasında üretim durdurmuş, işçilere çalışmadığı sürelerde ücretsiz izin ve yıllık izin uygulaması yapılıyor. Çikolata ve şekerleme üretimi yapan ağırlıklı ihracat çalışan bir işletme 30.03.2020 ile 13.04.2020 arasında işçi ücretleri yüzde 60 ödenerek bakıma çıkacak.
– Doğrudan kendi restoran zincirleri üzerinde üretim ve satış yapan dört işletme ise işçilere ücretsiz izin ve yıllık izin uygulaması başlattı.
– Bir işletmede 2021 yılının yıllık izinleri kullandırılmaya başlandı.
– İşe girişlerde ateş ölçümleri yapılmakla birlikte tüm işletmelerde aynı durum söz konusu değil. Ateşi çıkanlar sağlık kuruluşlarına yönlendirilmek yerine evlerine gönderiliyor.
– Beyaz yakalı işçiler ise evden çalıştırılıyor.
– Ürün stok eden işletmeler çoğalıyor.
– Tahin pekmez üretimi yapan işletmelerde üretim arttı, fazla mesai yaptırılıyor, fazla mesai ücreti düşük ödeniyor.
– Bir işletmede, özel istihdam bürolarından makine temizliği, depolama ve paketleme için günlük yevmiyeci çağrılıyor.
– İş yükünün artması ile işçiler eğitim almadıkları makinelerde çalıştırılıyor.
– Zorunlu gıda üretimi yapan işyerleri dışındaki tüm gıda fabrikaları ve diğer işletmelerde işçilere ücretli izin verilmeli.
– Fırınlar, ekmek satış büfeleri ve pastanelerin yüzde 80’inde çalışma koşulları açısından hijyen, dezenfekte koşullarına uyulmuyor. İşçiler uzun saatler çalışmak zorunda kalıyor. Kayıt dışı çalışma sürüyor.
İşçilerin sağlığını korumak adına alınması gereken önlemler
“Gıda fabrikalarında ve işyerlerinde yaşanan bu sorunlar yeni değil. Var olan ve devam eden bu sorunlar kriz dönemlerinde daha da ayyuka çıkıyor. Bu raporda da gördüğümüz gibi işçileri koronavirüsten korumak için gerçek ve etkili önlemler alınmadığı gibi işçilerin çalışma koşulları ağırlaşmış ve tüm hakları kısıtlanmıştır” açıklamalarında bulunan DİSK/Gıda-İş, alınması gereken önlemlere dikkat çekti ve taleplerini de açıkladı:
– İşyerlerinde çalışma süreleri günlük 6 saate düşürülmeli ve 4 vardiya sistemine geçilmeli.
– Ücret kesintisi yapılmamalı.
– İki saatte bir havalandırmaya çıkmalı.
– Bütün hijyen ve dezenfekte koşulları eksiksiz sağlanmalı.
– İşçilere maske eldiven gibi tüm koruyucu malzemeler eksiksiz verilmeli.
– Risk grubunda olan işçiler ücretli izinli sayılmalı.
– Servis sayıları artmalı, dezenfekte edilmeli ve sosyal mesafe sağlanmalı.
– Bantlar arasında, yemekhanelerde ve soyunma odalarında sosyal mesafe kuralına uyulmalı.
