COVID-19 hastalığına tekrar yakalanılır mı? Neden bazı kişiler hastalığı diğerlerine göre daha ağır geçiriyor? Virüs her kış geri gelecek mi, aşı işe yarayacak mı? Virüsü uzun vadede nasıl idare edeceğiz? Bağışıklık sistemi koronavirüsle alakalı en önemli soruların bazılarının göbeğinde yer alıyor. Asıl sorun ise koronavirüse dair çok az şey biliyor oluşumuz.
Bağışıklık sistemi vücudun enfeksiyonlara karşı savunmada işlevli olan sistemidir ve iki kısımdan oluşmaktadır.
Birinci kısım devamlı hazırda bekler ve vücut içinde bir “yabancı istilası” tespit edildiği anda harekete geçer. Doğuştan gelen bağışıklık tepkisi (innate immune response) olarak bilinir ve işlevleri arasında enflamasyona sebep olan kimyasalların ve enfekte hücreleri yok eden akyuvarların salgılanması yer alır. Ancak bu sistem koronavirüse özel değildir, koronavirüse karşı bağışıklık sağlamayacaktır.
Koronavirüse karşı bağışıklık sağlanması için adaptif bağışıklık tepkisine ihtiyaç var. Adaptif bağışıklık tepkisi, koronavirüsü durdurmak için hedefe yönelik antikorlar üreten hücreleri ve hücresel tepki adı verilen, sadece virüsle enfekte olmuş hücrelere saldıran T hücrelerini içinde barındırır. Araştırmalara göre koronavirüsü hedef alan antikorların üretilmeye başlanması yaklaşık 10 gün sürüyor ve en ağır hasta olanlar en güçlü bağışıklık tepkisini gösteriyor.
Eğer adaptif bağışıklık sistemi yeterince güçlüyse geride enfeksiyonun bir hatırasını bırakabilir ve bu gelecekte bağışıklık sağlayabilir. Hafif semptomu olan veya hiç semptom göstermeyen kişilerin yeterli bir adaptif bağışıklık tepkisi geliştirip geliştiremeyecekleri henüz bilinmiyor.
Bağışıklık ne kadar sürüyor?
Bağışıklık sisteminin hafızası bir nevi bizimki gibi, bazı enfeksiyonları net bir şekilde hatırlayabiliyor, ama diğerlerini unutmak gibi bir alışkanlığı bulunmakta.
Kızamık bağışıklık sistemimiz tarafından hatırlanabilen bir hastalıktır, hastalığa bir kere maruz kalınması yeterli olabilir. Ancak diğer virüslerden kaynaklanan pek çok hastalık kolaylıkla unutulabiliyor. Çocuklar zatürre, bronşiyolit gibi şiddetli solunum yolu hastalıklarına neden olan RSV virüsüne aynı kış içerisinde birden çok defa yakalanabiliyor. SARS-CoV-2 adı verilen yeni tip koronavirüs ise, bağışıklığın ne kadar süre devam ettiğini görebilmemiz için gereken süreci henüz tamamlamadı. Ancak insanlar üzerinde etkili olan diğer koronavirüsler bize bağışıklık konusunda ipuçları verebilir. İnsanlar üzerinde etkili olduğu bilinen koronavirüslerden dördü soğuk algınlığı semptomları sergilemekte ve bu virüslere karşı kazanılan bağışıklık kısa sürmekte. Soğuk algınlığı genel olarak daha hafiftir. Araştırmalara göre bazı hastalar bir yıl içinde yeniden enfekte olabiliyorlar. Görece daha etkili olan ve insanları etkileyebilen iki koronavirüs daha bulunmakta. Bunlar SARS ve MERS salgınlarına sebep olan koronavirüslerdir. SARS ve MERS hastalıklarının etmeni olan koronavirüslere karşı üretilen antikorlar birkaç sene sonra da tespit edilebilmişti.
Güney Anglia Üniversitesi’nden Tıp Profesörü Paul Hunter, “Soru bağışıklık kazanıp kazanmayacağımız değil, bağışıklığın ne kadar süreceği. Bağışıklığın ömür boyu sürmeyeceği neredeyse kesin. Sars üzerinde yapılan antikor araştırmalarına göre bağışıklığın sadece bir ila iki yıl sürüyor olması mümkün ancak bu henüz kesin değil” açıklamalarında bulundu.
Tamamıyla bağışıklık kazanmış olmasanız bile ikinci bir enfeksiyonun daha hafif geçmesi mümkün.
COVID-19 hastalığına iki kere yakalanan var mı?
Bazı bireylerin kısa bir zaman aralığında birkaç koronavirüs enfeksiyonu geçirdiğine dair bildirimler mevcut. Bazıları insanların gerçekten iki kere enfekte olduğunu öne sürüyor, bu konu hakkındaki bir başka düşünce ise virüsün bir süre gizlilik moduna girdikten sonra yeniden aktive olduğu yönünde. Ancak bilim insanları bunun testlerden kaynaklandığı ve yanlışlıkla insanlara virüsü atlatmadıkları halde atlatmış olduklarının söylendiği sonucuna vardı.
Şu ana kadar hiç kimse koronavirüs bağışıklığını test etmek için iki kere enfekte edilmedi. Ancak bu deney bir çift rhesus makak maymunu üzerinde yapıldı. Maymunlar iki kere enfekte edildiler: Birincisi bağışıklık geliştirmek için ve ikincisi ilk enfeksiyon işleminin yapılmasından üç hafta sonra. Bu çok sınırlı deneyin sonucunda, maymunların hızlı bir şekilde yeniden enfekte edilmelerinin ardından semptom geliştirmedikleri görüldü.
Antikor varsa bağışıklık da var mıdır?
Bunun bir garantisi yok, bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü karantinadan çıkmak için bağışıklık onayı yoluna başvuran ülkeler konusunda tedirginlik duymakta. Fikir şu şekilde işliyor: Eğer antikor testini geçerseniz işe gitmenizde bir sakınca görülmüyor.
Ancak neredeyse her hastada bir miktar antikor bulsanız da hepsi eşdeğer değil. Nötralize edici antikorlar, koronavirüse yapışarak virüsün diğer hücreleri enfekte etmesini engelleyenlerdir. Çin’de 175 hasta üzerinde yapılan bir araştırmaya göre hastaların yüzde 30’u bu nötralize edici antikorlara çok düşük düzeyde sahip. Bundan dolayı Dünya Sağlık Örgütü “hücresel bağışıklığın” (adaptif bağışıklık tepkisinin diğer kısmı) iyileşme için kritik öneme sahip olabileceğini belirtiyor.
Bir başka sorun ise şu; antikorlarınız tarafından korunuyor olmanız virüsü taşıyıp diğer insanlara bulaştıramayacağınız anlamına gelmiyor.
Bağışıklık neden önemli?
Bağışıklık, Covid-19’u birden fazla defa kapıp kapmayacağınız konusunda önem taşıyor. Bağışıklık aynı zamanda virüsün ölümcüllüğünü de etkileyecek. İnsanlar, tam olmasa bile, belli bir düzeyde bağışıklıklarını korursa, hastalık daha az tehlikeli hale getirilebilir.
Bağışıklığı anlamak, kimlerin hastalığa yakalanma ve yayma riski altında olmadığı tespit edildiği takdirde, karantinadan çıkma konusunda bize yardımcı olabilir. Eğer uzun vadeli bağışıklık sağlamanın zor olduğu ortaya çıkarsa bu, bir aşı geliştirilmesini daha zor hale getirebilir veya aşının kullanım şeklini değiştirebilir. Ömrümüzde bir kere mi aşı olacağız, yoksa grip aşısı gibi senelik mi? Bağışıklığın süresi ister virüsü kapma yoluyla olsun ister aşıyla, virüsün yayılmasını durdurup durduramayacağımızı belirleyecek. Bunların hepsi henüz cevabı olmayan büyük sorulardır.
Kaynak: https://www.bbc.com/news/health-52446965
