Yeni Karanlık Çağ
James Bridle, Çev.Kemal Güleç, Metis, 2020, 276 s.
Yazar James Bridle Yeni Karanlık Çağ kitabında teknolojinin geçtiğimiz yüzyılda yakaladığı ivmenin gezegenimize, yaşadığımız toplumlara ve insanları hızla dönüştürdüğü durumu açıklamaya çalışmış. Yazar kitabını şu cümlelerle açıklıyor; bugün teknolojik sistemlere öylesine gömülmüş haldeyiz ki pratiğimizi de düşünce tarzımızı da onlar şekillendiriyor artık. Ne bu sistemlerin dışında durabiliyoruz, ne de onlarsız düşünebiliyoruz. Karşı karşıya olduğumuz en büyük sorunların bir sorumlusu da sahip olduğumuz teknolojilerdir: İnsanların çoğunu yoksullaştırıp zenginle fakir arasındaki uçurumu her gün biraz daha genişleten zıvanadan çıkmış bir ekonomik sistem; siyasal ve toplumsal mutabakatlardaki çöküş ve bunun sonucu olarak milliyetçiliğin, toplumsal ayrışmaların, etnik çatışmaların ve gölge savaşların tüm dünyada artması; hepimiz için varoluşsal bir tehdit oluşturan küresel ısınma. Teknolojinin bizi götürdüğü yerde deliye mi döneceğiz, yoksa huzur mu bulacağız; bu sorunun cevabını dünyadaki yerimizi, birbirimizle ve makinelerle ilişkimizi düşünme, kavrama biçimimiz verecek. Benim sözünü ettiğim “karanlık”, bir nihilizmin sonucu değil. Mevcut krizin beraberinde getirdiği fırsatla alakalı daha ziyade; önümüzü net biçimde görüp dünyada anlamlı, sorumlu, adaletli bir tavır geliştirmekte yaşadığımız o bariz sıkıntıyla alakalı.
Algoritmalar Ne İster? – Hesaplama Çağında Hayal Gücü
Ed Finn, Tellekt, 2020, 296 s.
Hesaplamalı sistemlerin bugünkü dünyayı nasıl dönüştürdüklerini anlamak amacıyla algoritma hakkında daha derin bir kavrayışa sahip olunması gerektiğini söyleyen Ed Finn, Neal Stephenson’ın Parazit’inden Diderot’nun Ansiklopedi’sine, Adam Smith’ten Star Trek bilgisayarına kadar çeşitli kaynaklardan yararlanarak teorik fikirler ile pragmatik komutlar arasındaki boşluğu araştırıyor. Siri gibi akıllı yardımcıların geliştirilişini, Netflix’te algoritmik estetiğin yükselişini, Ian Bogost’un satirik Facebook oyunu Cow Clicker’ı ve Bitcoin’in devrim niteliğindeki ekonomisini inceliyor. Google’ın sorularımızı nasıl tahmin etmeye çalıştığını, Uber’in çizgi haritalarını, Facebook’un programlanabilir değer konusundaki girişimlerini ele alıyor. Algoritmalar Ne İster? soyutlama ve dağınık gerçeklik arasındaki boşluğu anlamak için yeni deneysel beşeri bilimlere öncülük eden algoritmik okuma ve modelleme konularına ışık tutmayı amaçlıyor.
Sanatta ve Beyin Biliminde İndirgemecilik: İki Kültür Arasında Köprü Kurmak
Eric R. Kandel, Koç Üniversitesi Yayınları, 2020, 215 s.
Kandel, bilimin insan algısının karmaşıklıklarını nasıl keşfedebileceğini ve harika sanat eserlerinin algılanmasına takdir edilmesine ve anlaşılmasına nasıl yardımcı olabileceğini göstermeye çalıştığı çalışmasında, indirgemeciliğin modern sanatın evrimine katkısını ortaya koymayı amaçlıyor. Resim sanatının Turner, Monet, Kandinsky, Schoenberg ve Mondrian’ın eserlerinden Pollock, de Kooning, Rothko, Louis, Turrell ve Flavin’in soyut dışavurumculuğuna ulaşmak için nasıl bir indirgemeci yaklaşım içinde olduğunu ayrıntılarıyla aktararak, bu yolculuğun sonunda Katz, Warhol, Close ve Sandback’in eserlerini analiz etmeye çalışıyor. Yazar ayrıca şu sorulara cevap arıyor; Sanat ve bilim, uzlaşmaz biçimde birbirinden ayrılmış mıdır, yoksa ortak bir zemin bulabilirler mi? Sanata da derin ilgisi olan Nobel Ödüllü Eric R. Kandel, bu yeni kitabında, bilimin bir sanat eserini deneyimleme ve anlamlandırmadaki etkisini sorguluyor. Hafızanın nörobiyolojik temellerini ortaya koyan çalışmalarını bu kez sanata uygulayan Kandel, öznel dünyalarını renk, biçim ve ışığa damıtan modern sanatçıların nörobilimsel analizini yapıyor.
Mama’nın Son Sarılışı – Hayvan ve İnsan Duyguları
Frans De Waal, Çev. Gülsün Arıkan, Sander Yayınları, 2020, 368 s.
Kırk yıldan uzun süredir hayvanların duygu ve davranışları üzerine çalışan Frans de Waal hayvan ve insan duygularının dünyasını keşfetmeyi amaçlıyor. Mama’nın Son Sarılışı, biyolog Jan von Huff ile derin bağlar kuran bir şempanzenin ölümüyle başlıyor. Mama, ölmek üzereyken Van Huff gece vakti son bir sarılma için onu ziyaret etti. Bu olay filme alınmıştı ve tüm dünyada bu veda vakti büyük popülarite kazandı. Milyonlarca insan için, Mama’nın genellikle insanlara özgü olduğu düsünülen ancak bütün primatlar için ortak bir davranış olan kocaman bir gülümsemeyle güven verişi, profesörün sırtını okşayıp onu kucaklaması çok etkileyiciydi. Waal bu kitabında, insanların sevme, nefret etme, korkma, utanma, suçluluk duyma, neşelenme, iğrenme ve empati kurma gibi becerilere sahip tek tür olmadığını göstermeyi hedefliyor. Waal yüz ifadelerini, insan politikalarının ardındaki duyguları, özgür iradeyi, hayvan sezgilerini ve tabii ki Mama’nın hayatını ve ölümünü tartışıyor.
Modern Bütünleşik Afet Yönetimi
İrfan Macit, Gece Akademi, 2020, 158 s.
Mobil bilişimin günümüzde her alanda olduğu gibi afetlerde de kullanılmaya başlaması ile afetlerde yeni mobil çözüm yaklaşımları ortaya çıkmaya başlamıştır. Okuyucuya kitabın ilk bölümlerinde afetlerin ortaya çıkardığı istemeyen etkilerden kurtulmak, zararlarını azaltmak, önleyici planlar yapmak için afet yöneticilerinin alması gereken kararlar anlatılmaktadır. Kitabın son bölümlerine doğru mobil bilişim sistemlerinin afetlerde etkin olarak kullanılması ile ilgili çeşitli bilgiler bölümler halinde anlatılmıştır. İnsanların günlük yaşantısını aniden kesintiye uğratan doğa, teknoloji veya insan kaynaktan olaylar afet olarak adlandırılır. Her an Dünya’da veya Ay’a gidilmesinden bu yana son elli yıldan sonra uzayda yaşayabileceğimiz bu istenmeyen olaylar nedir? Zararları nasıl azaltılır? Bir afet yöneticisi stratejik planlarını yaparken nelere dikkat etmeli, bilişim teknolojisinin afetlerdeki yeni faydaları nelerdir, bilişim afetlerin etkisinden kurtulmamıza ne kadar yardımcı olur. Bu kitapta bahsi geçen bu sorular ile ilgili çok sayıda soruya cevap aranmıştır.
Zihindeki Benlik – Bilinçli Beynin Gelişimi
Antonio Damasio, Odtü Yayınları, 2020, 392 s.
Sinirbilimci Antonio Damasio; bu kitabındabeynin zihni nasıl geliştirdiğini ve bu zihni nasıl bilinçli hale getirdiğini araştırıyor. Damasio, son otuz yılı beynin nasıl çalıştığını araştırıp çözmeye çalışarak geçirdi. Bu kitabında, bilincin bedenden ayrı bir şey olduğunu ileri süren kalıplaşmış fikirleri reddediyor ve evrimsel açıdan bakan yeni bilimsel kanıtlar sunuyor. Damasio’nun, beynin insan benliğini geliştirmesinin doğanın kayıtsızlığına bir meydan okuma olduğu yönündeki görüşü, bilinçli zihnin tarihine bakışı kökten değiştirme iddiasında. Bu gelişme, düşünen ve kendinin farkında olan varlıklar olan insanların en belirleyici özelliklerinden biri olan kültürün ortaya çıkmasını sağlamayı amaçlıyor.
Ulus ve Harabeleri
Yannis Hamilakis, Çev. Ayşe Boren, İletişim, 2020, 480 s.
Ulus ve Harabeleri, Yunanistan’da klasik antikite, arkeoloji ve ulusal imgelem arasındaki ilişkileri inceliyor. Birbiriyle bağlantılı birçok soruya cevap arıyor: Ulus tasavvurunun geçmişe ait maddi izlere neden ihtiyacı vardır? Bu izler, ulusun hayal edilme sürecinde nasıl bir işlev görür? Batı modernliğinin araçlarından biri olan arkeoloji, ulusun varlığına kanıt oluşturduğu düşünülen eserleri nasıl üretir? Ulus-devletler, aydınlar ve ulusun “ötekileri” de dahil olmak üzere farklı gruplar, kendi ulusallık fikirlerini kurgulamada eski eserleri nasıl kullanırlar? Bu soruların cevaplanması, hem arkeoloji ve antikite hakkında, hem de ulus hakkında bugüne kadar aydınlatılmamış ne gibi noktalara ışık tutabilir?
Ginkgo – Zamanın Unuttuğu Ağaç
Peter Crane, Çev. Şule Olez, Ginko Bilim, 2020, 346 s.
Belki de dünyanın en kolay ayırt edilebilen ağacı olan ginkgo, iki yüz milyon yılı aşkın bir süredir inatla değişmeden ayakta kalmıştır. Büyük buzul çağlarından sadece Çin’de bir kalıntı halinde ve dinozorların çağından günümüze canlı bir bağlantı olarak sağ çıkabilmeyi başarmış, ancak bin yıl kadar önce insanlar ginkgonun faydalarını keşfetmeye başladıklarında feraha kavuşmuştur. Günümüzde ginkgo, yapraklarının zarafetine hayranlık duyulan, yenebilir fındıksı meyveleri için değer verilen, uzun yaşamı nedeniyle saygı duyulan bir ağaçtır. Bu kitap, insanlar tarafından nesli tükenmekten kurtarılan bir ağacın zengin ve merak uyandıran öyküsünü anlatmayı amaçlıyor.
Zaman Yolculuğu ve Işıktan Hızlı Sürüşler
Allen Everett, Alfa Bilim, 2020, 352 s.
Zamanda ileri geri seyahat etmek ya da yıldızlar arasında kestirme yollardan gitmek gerçekten mümkün olabilir mi? Günümüzün fiziği bu sorulara henüz yanıt veremese de insanlara bazı olasılıklar sunuyor. Allen Everett ve Thomas Roman okurları zaman ve uzayın şu an itibariyle anladığımız doğası boyunca özlü bir tura çıkararak, uzay ve zamanı istek ve amaçlarımız doğrultusunda değiştirip değiştiremeyeceğimizi sorguluyorlar. Lise cebirinin ötesinde matematik kullanmaksızın Einstein’ın özel göreliliğinin açıklamasını sergileyen yazarlar, zamanda ışık hızından daha hızlı olarak ileri ve geri yolculuklar arasındaki farklara değinip, zamanda geriye gidiş ve ışıktan daha hızlı seyahat etme arasındaki kuramsal ilişkiye değiniyorlar.
Karbon Yakalama
Howard J. Herzog, Çev. Deniz Ulkat, Pan Yayıncılık, 2020, 240 s.
İklim değişikliği azaltımının bir yolu olan Karbon Yakalama ve Depolama (KYD) hak ettiği önemi görmese de umut vadeden bir yöntemdir. Bu kitapta MIT Enerji Girişimi araştırmacısı Howard J. Herzog, Karbon Yakalama’yı ana hatlarıyla okura tanıtmayı amaçlıyor. İçinde bulunduğumuz anlık bilgi hazzı çağında görüşlere, gerekçelendirmelere ve yüzeysel açıklamalara kolayca erişebiliyoruz. Çok daha zor olansa dünyaya dair ilkelere dayalı bir anlayış geliştirmemizi sağlayacak temel bilgiyi edinebilmek. Gerekli Bilgiler serisi bu ihtiyacı karşılıyor. Uzman olmayan okurlar için özelleşmiş alanlarda bilinenleri bir araya getiren ve önemli konu başlıklarını temel bilgilerle birbirine bağlayan bu kitapların her biri karmaşık fikirlere bir erişim noktası sağlamaktadır.
