Astronomlar Jüpiter’in uydusu Ganymede’in atmosferinde su buharı olduğuna dair ilk kanıtları elde etti. Ganymede’in atmosferindeki su buharı, uydunun yüzeyindeki buzun süblimleşmesi ile oluşur, buz katı formundan doğrudan gaz formuna dönüşür.
Nature Astronomy’de yayınlanan çalışmada biliminsanları NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu’ndan elde edilen yeni verileri ve arşiv verilerini kullandılar. Daha önceki araştırmalar, Güneş Sistemi’ndeki en büyük uydu olan Ganymede’nin Dünya’nın tüm okyanuslarından daha fazla su içerdiğine dair dolaylı kanıtlar sunmuştu. Fakat uydunun sıcaklığı o kadar düşüktür ki yüzeydeki su donmuş ve katı haldedir. Ganymede’nin okyanusu, kabuğun yaklaşık 100 mil (1 mil= 1.6 kilometre) altında bulunur; bu nedenle, su buharı okyanusun buharlaşmasını temsil etmeyecektir. Gökbilimciler, su buharına dair kanıtları bulmak için son 20 yılda Hubble’dan elde edilen gözlem verilerini yeniden inceledi.
1998 yılında Hubble’ın Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrografisi (STIS) ile, Ganymede’in ilk ultraviyole (UV) görüntüleri elde edildi. Görüntüler, “auroral bantlar” olarak adlandırılan renkli gaz şeritlerini ortaya çıkardı. Böylece Ganymede’nin zayıf bir manyetik alana sahip olduğuna dair daha fazla kanıt elde edildi. UV gözlemlerindeki benzerlikler moleküler oksijenin varlığı ile açıklandı. Ancak gözlemlenen bazı özellikler, saf moleküler oksijenin bulunacağı atmosferden beklenen emisyonlarla eşleşmedi. Biliminsanları tutarsızlığın muhtemelen daha yüksek atomik oksijen konsantrasyonları ile ilgili olduğu sonucuna vardı.
Jovian sistemi anlamak…
Yeni veriler ile arşiv verilerini değerlendiren araştırmacılar şaşırtıcı bir bulgu elde ettiler. 1998’deki verilerden yapılan yorumların aksine, Ganymede’in atmosferinde neredeyse hiç atomik oksijen olmadığı keşfedildi. Bu bulguya göre, UV aurora görüntülerindeki belirgin farklılıklar için başka bir açıklama olmalıdır. Gökbilimciler UV görüntülerindeki auroranın göreli dağılımına daha yakından baktı.
Ganymede’in yüzey sıcaklığı gün boyunca değişir ve ekvatorun yakınındaki bölgenin buz yüzeyinin öğle saatlerinde küçük miktarlarda su molekülü salmasına yetecek kadar ısınabilir. Aslında, UV görüntülerindeki farklılıklar, uydunun atmosferinde suyun beklendiği yerle doğrudan ilişkilidir. Araştırmacılar daha önceki çalışmalarda sadece moleküler oksijenin gözlemlendiğini, fakat moleküler oksijenin, yüklü parçacıklar buz yüzeyini aşındırdığında üretildiğini ve yeni çalışmada ölçülen su buharının buz süblimleşmesinden kaynaklı olduğunu belirtiyorlar.
NASA’nın Juno görevi de Ganymede’e yakından bakıyor ve yakın zamanda bu buzlu uydunun yeni görüntüleri yayınlandı. Juno, 2016’dan beri Jüpiter ve -Jovian sistemi olarak da bilinen- çevresini inceliyor. Jovian sistemi anlamak “gaz devi” gezegenlerin, uydularının nasıl oluştuğunu ve evrimleştiğini daha iyi anlamamızı sağlayacaktır; ayrıca, Jüpiter benzeri ötegezegen sistemlerinin yaşanabilirliği hakkında yeni bilgiler de verecektir.
Kaynak: SCIENCE DAILY
