Çin Dünya’nın ilk “Istakoz Gözü” uzay teleskobunu test etti. Teleskop, X-ışını dalga boylarında alacağı görüntülerle evreni daha önce görülmemiş hassasiyetlerde inceleyebilecek.
Dünya’nın 500 km tepesinde bir yörüngede dönecek 53 kg ağırlığındaki LEIA, tüm testleri başarıyla geçti ve artık kullanıma hazır. Çinli araştırmacılar bu başarıdan ötürü mutluluk duyduklarını belirtirken fırlatılış tarihine gün sayıyorlar. LEIA teknolojisi, AB ve Çin’in ortak üretiği bir uzay teleskobu olan Einstein’de kullanılacak ve 2023’ün son günlerinde fırlatılışının ardından evreni anlayışımıza yeni bir çehre getirmesi bekleniyor. X-ışınları, hemen hemen her türlü yüzeyden çok kolay geçebildiği için hiçbir X-ışını teleskobu, görünür bölgede olduğu gibi yüksek çözünürlükte görüntü elde edemiyor. Fakat LEIA, gökyüzünü yalnızca birkaç saatte yüksek çözünürlükte tarayabilecek.
Istakoz gözü
1970’li yıllarda biyologlar, ıstakoz ve karides gibi kabukluların gözlerinin suyun altında çok yüksek kaliteli görüntü elde edebildiğini fark ettiler.
Istakozların gözlerinde birçok kare şeklinde tüpler bulunur. Bu tüplerden oluşan bir küre yüzeyi, ışığı dört bir yandan aynı merkeze toplar.
Amerikalı gökbilimci Roger Angel, benzer bir mekanizmanın X-ışını teleskoplarının çözünürlüğünü arttırmayı sağlayabileceğini önerdi. Fakat bu tür bir optik malzemenin yapılması, mühendislik olarak uzun süre mümkün olmuyor, son birkaç yıla kadar.
Einstein teleskobunun ana kısmı 12 modülden oluşacak. Her bir modülde 30 bini aşkın mikro gözenek bulunacak ve her bir mikro gözenek hassaslığı arttırmak için 40 mikrometreden büyük olmayacak.
Gözeneklerinin yüzeyinin oldukça düzgün ve boyutlarındaki hataların 1 nm’den büyük olmaması gerekiyor.
Einstein, LEIA teknolojisi sayesinde gökyüzünde tek seferde tam 10 bin dolunay boyutunda bir alanı tarayabilecek. NASA’nın en güçlü X-ışını teleskobu olan Chandra ile kıyaslarsak bu görüntü alma kabiliyeti yalnızca 1 dolunay ile sınırlı.
Ekip ayrıca X-ışınlarını elektrik sinyallerine çevirip dijital işlemeye de izin verecek CMOS sensörlerini de ürettiler. Cep telefonu kameralarında da sıkça kullanılan CMOS sensörler, ilk kez X-ışını görüntü yakalamak için kullanılacak.
Fırlatılma yakın
Yörüngeye yerleşip ilk ışığı almasının ardından Einstein Teleskobu’nun yüksek miktarlarda sönük veya uzak yüksek enerjili kozmik olayı yakalayacağı düşünülüyor. Özellikel çok çok uzaklardaki gökadaların merkezlerindeki süper kütleli karadelikleri gözlemlememizi mümkün kılacağı için Einstein’ın oyun kurallarını değiştireceği düşünülüyor.
Aslında çok daha önceden fırlatılması düşünülen uzay teleskobunun çalışma takvimi pandemi sebebiyle 2023’e sarkmış. Teleskobun algılayıcılarını ve elektronik malzmelerini Çin, optik malzemelerini Almanya’da bulunan Max Planck Enstitüsü üretiyor.
Teleskobun görev süresinin 3 yıl olması planlanıyor ancak ekip bunu 5’e çıkarmaya niyetli. Einstein Teleskobu, bir güncelleme olmadığı takdirde 27 Temmuz’da Kuzey Çin’in Taiyuan Uzay Merkezinde SATech-01 roketi ile fırlatılacak.
