Alman gökbilimci Johannes Kepler (1571-1630), bilimsel devrimin simge isimlerinden biridir. Gezegenlerin hareketlerine ilişkin bulduğu yasaları ile tanınır. Onun bireysel düşüncelerindeki değişimi izlediğimizde, bilimsel devrimin oluşumunu da gözleyebiliriz.
Hareket ettirici ruh
Kepler, gezegensel hareketin dinamiği üzerine gözlemler yapıp kafa yordukça, gezegen Güneş’ten uzaklaştığında Güneş’in hareket ettirici gücünün azaldığını fark eder. Genç Kepler, Güneş’ten güç ışıması kavramını, 1596 yılında yazdığı Mysterium Cosmogruphicum (Kozmografik Gizler) adlı kitabında ilk kez ortaya attığında, ona mistik çağrışımlar yapan bir ad vererek, “anima motrix” yani “hareket ettirici ruh” diye tanımlar.
‘Ruh’ yerine ‘kuvvet’ koyup okuyun
1621’de aynı kitabın ikinci baskısını hazırlarken ise şu dipnotu ekler:
“Eğer ‘ruh’ (anima) sözcüğü yerine ‘kuvvet’ (vis) sözcüğünü koyarsanız, Astronomia Nova’nın (Yeni Astronomi: Kepler’in anıtsal eseri) dayandığı gök fiziği ilkelerinin aynısını elde edersiniz. Eskiden J. C. Scalinger’in hareket ettirici akıllar konusundaki öğretileri ile doldurulmuş olmam nedeniyle, gezegenleri hareket ettiren nedenin bir ruh olduğuna tamamen inanıyordum. Ancak hareket ettirici nedenin, tıpkı Güneş ışığının sönümü gibi, Güneş’e olan uzaklık arttıkça zayıfladığını fark ettiğim zaman, bu kuvvetin maddesel olması gerektiği sonucuna vardım.”
Bilimsel devrim o dipnotta gizli
“Anima motrix”ten “vis”e, canlıcılıktan (ruhçuluktan) mekanikçiliğe, idealizmden materyalizme… Kepler’in düşüncelerindeki bu felsefi dönüşüm, aslında bilimsel devrimi de özetliyor.
Büyük Kepler’in bilimsel düşünceye en büyük katkısı işte bu dipnotta gizlidir.
Kaynaklar
1) R. S. Westfall, Modern Bilimin Oluşumu, Çev. İ. H. Duru, V Yayınları, 1987, Ankara.
