Kaliforniya, Berkeley Üniversitesi’ndeki yeni bir çalışma, insanlara ait birçok duygunun, mutluluk, üzüntü, öfke, şaşkınlık, korku ve tiksinme gibi evrensel duygu kategorilerine dahil olduğuna dair uzun süreli bir varsayıma meydan okuyor.
800’den fazla kadın ve erkeğin, farklı duygusal çağrışımlar içeren 2000’den fazla video klibe verdikleri tepkiler, yeni nesil istatistiki modellerle analiz ediliyor, UC Berkeley’deki araştırmacılar tarafından 27 farklı duygu kategorisinde tanımlanıyorlar ve çok boyutlu, interaktif bir harita ile de bu duyguların birbirleriyle nasıl bağlantılı oldukları gösteriliyor.
Bulgular Proceedings of the National Academy of Sciences dergisindeyayımlandı.
UC Berkeley’de psikoloji profesörü, duygu bilimi uzmanı ve kıdemli yazar Dacher Keltner, “Her bir videoya yönelik olarak eksiksiz bir biçimde bildirilmiş 100’den fazla duyguyu izah edebilmek amacıyla, yalnızca altı tane değil, tam 27 tane ayrı boyut bulduk” diye ifade ediyor. Ayrıca, her duygusal durum kendi başına bir adadır düşüncesine karşılık olarak çalışmanın, huşu ve sükûnet, korku ve hüzün, eğlence ve hayranlık gibi duygular arasında yumuşak geçiş dereceleri olduğunu öne sürdüğünü de belirtiyor Keltner.
UC Berkeley’de sinirbilim alanında doktora öğrencisi olan ve çalışmanın öncü yazarı Alan Cowen “Her şey birbirine bağlanmış olduğu için haritadan elde ettiğimiz kümelerin sayısı sınırlı değil” şeklinde açıklıyor ve ekliyor:“Duygusal deneyimler, eskiden düşünülene nazaran çok daha zengin ve incelikli. Umudumuz, bulgularımızın diğer biliminsanlarının ve mühendislerin ruh hallerinin, beyin aktivitesinin ve ifade sinyallerinin altında yatan duygusal durumları yakalamalarına, geliştirilmiş psikiyatrik tedavilere, duygusal gereksinimlerimize yanıt veren teknoloji ve duyguların beyindeki temellerini anlamalarına yardımcı olmasıdır.”
Çalışma için, demografik olarak birbirinden farklı 853 erkek ve kadından oluşan grup, geniş bir duygu yelpazesini uyandırması beklenen 5-10 saniyelik sessiz videoların rasgele bir örneklemini izlemek üzere çevrim içi oldular. Çeşitli kaynaklardan elde edişmiş olan 2185 video klibinin temaları arasında, doğum ve bebekler, düğün törenleri ve evlilik teklifleri, ölüm ve ıstırap, örümcekler ve yılanlar, komik bir biçimde düşen insanlar ve riskli akrobasi hareketleri, cinsel eylemler, doğal felaketler, acımasız doğa olayları ve garip el sıkışmalar yer almakta.
Birbirinden farklı üç gruba ayrılmış olan katılımcılar bir seri video izliyor ve her bir klibi izledikten sonra raporlama amacıyla bir görevi tamamlıyorlar. İlk grup, gösterilen her 30 klibe yönelik istedikleri duygusal tepkiyi bildirmekte özgür.Buna yönelik olarak, “Nostaljikten tutun da iğrenmeye kadar, katılımcıların tepkileri, duygu durumlarının zengin ve incelikli bir sıralamasını oluşturuyor” diyor Cowen.
İkinci grup ise, her bir videonun onlarda ne kadar güçlü takdir etme, hayranlık, estetik olarak zevk alma, eğlenme, kızgınlık, endişe, huşu, gariplik, sıkılma, durgunluk, kargaşa, küçümseme, arzu, hayal kırıklığı, tiksinme, empatik ağrı, mest olma, kıskançlık, heyecan, korku, suçluluk, dehşet, ilgi, keyif, nostalji, gurur, rahatlama, romantizm, hüzün, tatmin, cinsel arzu, şaşkınlık, sempati ve zafer duyguları yarattığına göre bir sıralama yapıyorlar. Bu noktada, katılımcıların benzer tepkiler vermeye başladıkları ve yarısından fazlasının her bir video için aynı kategoriden duyguları ifade ettiklerini görülüyor.
Son grup ise, pozitif ve negatif, heyecan ve sakinlik, hâkimiyet ve itaatkârlık gibi ikiliklere dayalı bir düzine videonun her birine karşı duygusal tepkilerini 1’den 9’a kadar bir ölçekte puanlıyor. Araştırmacılar, önceki katılımcıların videolara karşılık gösterdikleri duyguları nasıl değerlendirdikleri üzerinden, bu gruptaki katılımcıların videoları nasıl puanladıklarına yönelik tahmin yürütebiliyor.
Neticede, araştırmacıların 27 farklı duygu kategorisini tanımlamasına izin veren ve onlara zengin bir veri sağlayan bu çalışmadaki katılımcıların her bir video için aynı veya benzer duygusal tepkiler gösterdikleri görülüyor.
İstatistiki modelleme ve görselleştirme teknikleriyle beraber araştırmacılar, her bir videoyla ilgili olan duygusal tepkileri, insan duygularına ait semantik bir atlasa yerleştirdiler. Haritada, 27 farklı duygu kategorisinin her biri belirli bir renge karşılık geliyor.“İç dünyamıza renk veren duyguların paletindeki her renge ışık tutmak istedik” diyor Cowen.
