William Gilbert (1544-1603) bilimsel devrimin önemli adlarından biridir. Modern manyetizma biliminin kurucusu sayılır. En önemli eseri De Magnete (Mıknatıs Hakkında) adını taşır.
Gilbert deneye büyük önem verirdi. Yaşadığı çağda mıknatıslık hakkında sürüyle efsane uydurulmuştu ve mıknatıslık korkulan bir güçtü. Gilbert çeşitli deneyler yaparak bu efsaneleri teker teker çürütmüştür.
Mıknatıs erkekleri etkilemiyor!
Ortaçağ’da mıknatıs, evreni doldurduğu sanılan doğaüstü ve gizemli kuvvetlerin bir simgesiydi. Öyküler, denizin içinden çıkan ve yakından geçen gemilerin çivilerini söküp alan mıknatıs dağları türünden uyduruk olaylarla doluydu.
Mıknatısların cadıların gücüne karşı bir koruma sağladığı da söylenirdi. Mıknatıs, bazı hastalıkların tedavisinde ilaç olarak da kullanılırdı. Bu amaçla mıknatısı toz haline getirmeye izin vardı.
İnanca göre, yastık altına konan mıknatıs, zina yapan kadını yatağından dışarı fırlatırdı. Dikkat: Efsaneye göre mıknatıs sadece kadını fırlatıyor, erkeğe dokunmuyor! Bu tür söylencelerin erkekler tarafından uydurulduğunu açığa vuran bir inanç.
Gilbert’in deneyleri
William Gilbert, gerçeği masallardan ayırt etmeyi ve mıknatıslık etkisi ile ilgili doğruları deneysel araştırma ile bulmayı kendine iş edinmişti. Boş inançlardan biri de elmasın demiri mıknatıslaştırma gücüne sahip olduğuydu. Gilbert 75 tane elmas harcayarak bunun doğru olmadığını gösterdi.
Gilbert’in, mıknatısın zina yapan kadınları yatağın dışına fırlatıp fırlatmadığını öğrenmek için kaç tane deney yaptığını bilmiyoruz; bu konuda tarihi bir kayıt yok.
Gilbert’in araştırmaları sırasında ulaştığı çok önemli bir buluş, dünyanın kendisinin de çok büyük bir mıknatıs olduğunu göstermesidir. Böylece Newton’un yerçekimi yasalarına giden yol döşenmeye başlamıştı.
Kaynaklar
1) R. S. Westfall, Modern Bilimin Oluşumu, Çev. İ. H. Duru, V Yayınları, Ankara, 1987.)
