Blaise Pascal (1623-1662), 17. yüzyılda yaşamış büyük Fransız matematikçisi ve bilimcisidir. Bilime pek çok katkısı vardır, ama onu bir ortaokul öğrencisinin bile tanımasının nedeni, kendi adıyla anılan ünlü üçgen tablosudur.
Öğrenci dostu sempatik tablo
Pascal üçgeni, (a+b)m’nin (m bir artı tamsayı ya da sıfır olmak üzere) açılımının katsayılarını veren üçgen tablodur. Bu tablo, öğrencileri ezberci eğitimin zorluklarından kurtarmaya yarar ve bu nedenle çok sevilir.
Pascal’dan hayır dualarımızı eksik etmeyelim ama bu öğrenci dostu sempatik üçgen tablonun, Fransız matematikçiden yüzyıllar önce Çinliler tarafından oluşturulduğunu da bilmek gerek.
“Zhu tablosu” mu desek?
İşte bunun kanıtlarından biri: Çinli matematikçi Zhu Shi Jie’nin (1249-1304) 1303 yılında yazılan “Su Yuan Yu Zhian” adlı yapıtındaki bir sayfada, ünlü üçgen tablo çok açık bir biçimde aktarılıyor, elbette Çin rakamları kullanılarak.
Pascal bu tabloyu Çinlilerden mi (veya onlardan aktaran Araplardan mı) öğrendi, yoksa kendisi bağımsız olarak mı oluşturdu, bilinmiyor. Fakat bugün artık bilinen, Avrupalılara atfedilen birçok buluşun, yüzyıllar önce Çin, Hint, Arap, Fars, Türk (hatta Mezopotamyalı ve Eski Mısırlı) bilginler tarafından bulunmuş ve başarıyla uygulanmış olduğudur.
Şimdi bu tabloya “Zhu tablosu” desek de olmaz; çünkü büyük olasılıkla Zhu da bu bilgiyi eski Çinli veya Hintli bilgelerden aktarıyor. Alışkanlık icabı yine “Pascal üçgeni” diyelim ama Çinli bilgelere de bir selam yollayarak…
Kaynaklar:
1) G. Ihraf, Rakamların Evrensel Tarihi-IV, TÜBİTAK Yayınları, 1998.
