İnsanlarda hastalık yapıcı etki gösteren parazitik bir solucan olan Schistosoma mansoni’ye odaklanan yeni çalışma, solucanın hayatının önemli bir aşamasına dair ilk hücre atlasını ortaya çıkardı.
Wellcome Sanger Enstitüsü’nden biliminsanlarının Nature Communications’ta yayınlanan çalışması, sinir ve kas sistemlerindeki yeni hücre tiplerini de içeren 13 farklı hücre çeşidini tanımlanmasını sağladı. Söz konusu atlas, S. mansoni solucanının biyolojisinin daha iyi anlaşılması, yeni aşılar ve tedaviler için araştırma yapılmasını sağlayacak bir kılavuz niteliğindedir. S. mansoni parazitinin larva formlarının nehirlere ve göllere karışmasıyla başlayan yaşam döngüsü larvaların su kullanımı yoluyla insanlara taşınmasıyla birlikte insan vücudunda devam eder. İnsan vücudunda, solucanın yaşam döngüsünün memeli içi aşaması olarak bilinen aşaması başlar.
Yetişkin solucanlar insanların kan damarlarında yaşar ve burada çoğalır. Yaşam döngüsünün devam edebilmesi için solucanların serbest bıraktığı yumurtalar bu sefer de insanların vücut atıkları yoluyla suya taşınır. Ancak bazı yumurtalar insan vücudu içinde kalır ve bu da şistozomiyaz olarak bilinen hastalığa yol açar. Şistozomiyaz organlarda hasara ve ölüme neden olabilen uzun vadeli bir hastalıktır. Afrika toplumları başta olmak üzere dünya üzerinde milyonlarca insanı etkileyen bu hastalık Dünya Sağlık Örgütü tarafından en çok ihmal edilen tropikal hastalıklar grubunda değerlendiriyor. Hastalığın tedavisinde kullanılan bir ilaç mevcut olmakla birlikte, bu ilaç küçük çocuklarda kullanım için uygun değildir. Tek bir ilaca bağlı tedavinin parazitlerin ilaca karşı direnç geliştirme sürecini hızlandırabileceğine yönelik endişeler, hastalığın ve hastalığa neden olan solucanın mekanizmalarına yönelik çalışmaların artmasına yol açtı.
Araştırmacılar yeni ilaçlar bulmak için çalışıyorlardı ancak şimdiye kadar parazitin biyolojisine dair bütünlüklü bir bilgi birikimi yoktu. Yeni çalışmada biliminsanları, bir organizmada veya dokuda bulunan farklı hücre tiplerini tanımlayan hücre teknolojisini kullanarak parazitin memeli içi aşamasındaki tüm hücre tiplerini haritalandırmayı hedefledi.
Genetik tabanlı teknolojilerin kullanılmasıyla araştırmacılar daha önce bilinmeyen hücre tiplerini de içeren 13 farklı hücre tipini belirledi. Yeni ilaçlar belirlenirken araştırmacılar genellikle patojen ile konakçı türler arasındaki farklılıklara bakar. Ancak S. mansoni’nin genetik yapısı ile genetik yapımız arasındaki benzerlik bu durumu zorlaştırmakta. Biliminsanları, atlası ve elde edilen genetik verileri kullanarak parazitin genetik materyalindeki farklı bölgeleri belirleyip uygulanabilir tedavi önerilerini geliştirebileceklerini düşünüyor.
Araştırmanın katılımcılarından olan Dr. Jayhun Lee, S. mansoni‘ye özgü genlerin var olduğunu belirtiyor. Bu genler parazitlerde bulunur ancak insanlarda bulunmaz ve bu nedenle hastalık tedavisinde hedeflenebilecek olası bölgelerdir. Lee, parazitin vücutta dolaşmasının engellenmesiyle üreme gerçekleşmeden yaşam döngüsünün durdurulabileceğini söylüyor.
Kaynak: https://phys.org/news/2020-12-cell-atlas-tropical-disease-parasite.html
