Evrim sürecinde tesadüflerin etkili olduğu düşünüldüğünde, Wuhan ve Danimarka örneklerinin “çok yakınımızda” olduğu, doğaya bilinçsizce müdahale sürdüğü müddetçe yeni pandemilerin bizleri beklediği unutulmamalı. Pandemilerin “olağan şüphelileri” olarak bilinen yarasa, fare ve vizon (su samuru) gibi hayvan türleri bizim coğrafyamızın da doğal türleri arasında yer alıyor.
Bir yılı aşkın süredir dünya genelinde kitlesel ölümlerin yanı sıra toplumsal ve ekonomik tahribata neden olan Covid-19 pandemisi, doğanın tüm canlıların etkileşimine açık bir yapı üzerine kurulu olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Önceki dönemlerde insanoğlu kendi yaşam döngüsünü daha edilgen bir biçimde sürdürürken, İnsan Çağı (Antroposen Çağı) olarak nitelendirilen Sanayi Devrimi’nden bugüne kadar yaşanan süreçte, insanoğlu dünyanın en ücra köşelerini kapsayacak şekilde geri döndürülemez izler bırakmaya başladı. Üretim teknolojilerinin yanı sıra ulaşım ve iletişim teknolojilerindeki gelişim, insanoğlunun doğaya müdahale olanakları artırdı. Küreselleşme sürecinin en önemli aktörlerinden olan Çin’in Wuhan Vahşi Hayvan Pazarı’ndan başlayarak tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisi de İnsan Çağı’nın (Antroposen Çağı) bir sonucu olarak görülebilir. Geçmişte sadece yerel vahşi hayvanların satıldığı bu pazarlar, Çin’in zenginleşmesiyle birlikte Asya ve Afrika’nın farklı coğrafyalarından gelen ve normal koşullarda kolay kolay yan yana gelmesi mümkün olmayan vahşi hayvanların satıldığı pazarlara dönüştü. Normal koşullarda farklı coğrafyaların hayvanları olan yarasa ve pangulin (karıncayiyen), “konak” ve “ara konak” olarak Covid-19 pandemisinin “olağan şüphelileri” olarak ön plana çıktı.
Avrupa’daki çiftliklerde milyonlarca vizon (su samuru) itlaf edildi
Covid-19 pandemisi sürecinde dramatik bir şekilde ön plana çıkan bir diğer olay ise Danimarka ve Polonya’da bulunan çiftliklerdeki Covid-19 mutasyonu tespit edilen milyonlarca vizonun itlaf edilmesi oldu (1). Ülkemizde su samuru olarak bilinen vizonlar, değerli kürkleri nedeniyle Danimarka ekonomisinin en önemli ihraç kalemleri arasında yer alıyor. Genellikle su kenarlarında yaşayan vizyonlar, dayanıklılığı sayesinde tıpkı yarasalar, pangulinler, fareler gibi virüs mutasyonları için “ara konak” özelliği taşıyor (2). “Ara konak” özelliği ile ön plana çıkan bu hayvanlar, virüslerin mutasyonunda, insandan hayvana, hayvandan-insana geçişlerde katalizör işlevi görüyor.
Anadolu’daki birçok akarsuda olduğu gibi, doğup büyüdüğüm Trabzon’un Maçka ilçesinin içinden geçen Değirmendere de halen belirli sayıda su samuru popülasyonuna ev sahipliği yapıyor. Yol yapım çalışmaları ve bilinçsiz insan yerleşimine bağlı olarak Değirmendere’deki su samuru popülasyonu, son dönemde önemli oranda azalmakla birlikte, bu hayvan türü bölgede “dere köpeği” olarak biliniyor ve varlığını sürdürüyor (3). Virüs mutasyonları için “ara konak” özelliği taşıyan su samurları, gece avlanma ve belirli bir bölgede yaşam döngüsünü sürdürme alışkanlığıyla insanlarla kolay kolay karşı karşıya gelmiyor. Bölge insanı açısından balıkla beslenmesi ve “vahşiliğiyle” tanınan bu havyanlar, “şimdilik” hiçbir ekonomik gelir olanağı sunmadığı için insanlardan bağımsız yaşamlarını sürdürülebiliyor.
Doğanın bir parçası olan insanoğlu, diğer canlıların yaşam alanlarına müdahale ettiği ve büyük çiftliklerle canlıları ticari meta haline dönüştürdüğü her ortamda yeni hastalık mutasyonlarına kapı aralıyor. Evrim sürecinde tesadüflerin etkili olduğu düşünüldüğünde, Wuhan ve Danimarka örneklerinin çok yakınımızda olduğu, doğaya bilinçsizce müdahale sürdüğü müddetçe yeni pandemilerin bizleri beklediği unutulmamalı.
Kaynaklar:
1) https://tr.euronews.com/2020/11/10/danimarka-da-mutant-covid-19-onlemi-17-milyon-vizon-itlaf-edildi
2) https://tr.wikipedia.org/wiki/Vizon
3) https://www.ntv.com.tr/turkiye/trabzonda-su-samuru-iskeleti-bulundu,_l9gUj_r-UqMmL7l6hdc6A
