EM-DAT’ın uluslararası afetler veri tabanına göre* 1980-2019 yılları arasında dünyada biyolojik ve insan kaynaklı (teknolojik) afetler hariç doğal kaynaklı afetlerin (deprem, sel, fırtına, kuraklık, aşırı sıcaklık, heyelan, kütle hareketleri, volkan püskürmesi, orman yangını) sayısı 11.560 olmuştur. Son 40 yılda doğal afetlerin toplam sayısının yüzde 44’ünü sel ve taşkınlar, yüzde 28’ini ise fırtına ve tayfunlar oluşturmaktadır. 2000-2019 yılları arasındaki toplam doğal afet sayısı, 1980-1999 yılları arasındaki sayının 1.8 katına yakındır (Şekil 1). İstatistikler, meteorolojik kaynaklı afetlerin sayısının arttığını göstermekte, bunun nedeni olarak da iklim değişimi etkisinin arttığı belirtilmektedir.
Doğal afetler nedeniyle son 40 yılda dünyada toplamda 2.42 milyon kişi ölmüş, toplam 7.28 milyar insan çeşitli derecelerde etkilenmiş veya mağdur olmuştur. Dünyada doğal afetler nedeniyle her yıl ortalama 60.000 kişi ölmekte, yaklaşık 185 milyon kişi çeşitli derecelerde etkilenmektedir. Ek olarak, aynı dönemde doğal afetlerden dolayı dünya çapında ekonomik kayıplar yaklaşık 4.6 trilyon dolara ulaşmıştır. Ekonomik kayıplarla ilgili verilen sayıların ve yüzdelerin, bazı Asya ve Afrika ülkelerinden yeterli veriler gelmediğinden dolayı ortalama yüzde 35’e yakın bir değerde eksik olduğu düşünülmektedir.
Küresel Covid-19 afeti kayıpları diğer doğal afet kayıplarını geçti
Mart 2020’de Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan Covid-19 virüs salgını dünyaya büyük bir hızla yayıldı ve yayılmayı sürdürüyor. Salgının birinci yılı bitti. Sosyal ve eğitim etkinliklerinin kısıtlanmasına ve hızla geliştirilen aşıların uygulanmasına rağmen üçüncü dalga sürecine girilen bugünlerde, can kayıplarının ve olumsuz ekonomik etkilerin istenilen düzeyde azaltılamadığı gözlenmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Covid-19 virüsünün 4 Nisan 2021 itibariyle 130 milyon kişiye bulaştığını, 2.8 milyon can kaybına neden olduğunu açıkladı (Şekil 2). Bu sonuç, Covid-19’un dünyada bir yılda neden olduğu can kaybı sayısının (2.84 milyon kişi), 1980-2019 yılı aralığında, yani son 40 yılda olan doğal afetlerdeki can kayıplarının sayısını (2.42 milyon kişi) aştığını göstermektedir. Toplam sayısı 548 milyona ulaşan aşılama çalışmalarına bağlanan ümitler artmakla birlikte, salgının üçüncü dalgasının başladığına dair işaretlerin de endişeyle dile getirildiği günleri yaşıyoruz. Eğer salgın azaltılamazsa, 2021’de can kayıpları ve ekonomik kayıplar çok daha ağır olabilir.
Covid-19 salgını küresel ekonomiyi daralttı ve büyük bir işsizlik ortamı yarattı. Covid-19 nedeniyle küresel gayri safi yurtiçi hasılada (GSYH) düşüşün 2019’a göre yüzde 4.5 oranında olduğu belirtiliyor. Küresel GSYH’nın 2019’da yaklaşık 87.55 trilyon dolar olduğu düşünülürse, ekonomik büyümede yüzde 4.5’lik bir düşüş 3.94 trilyon dolarlık ekonomik kayba karşılık gelmektedir. FTSE indeksi 2008’den bu yana ilk kez 2020 yılında yüzde 14.3’lük bir düşüşle en kötü duruma gelmiş bulunuyor. 2020 yılının başından bu yana, dünyanın büyük ekonomileri olan ülkelerde de işsizlik hızla artmış bulunuyor.
Bütün bu olumsuz gelişmelere baktığımızda, Covid-19 ve benzer virüs salgınlarının yeniden bir küresel afete dönüşmemesi için, salgının başlangıcında daha hızlı önlemler almak ve kayıpların azaltılması konusunda önümüzdeki yıllarda dünya afet politikalarının, hazırlık yöntemlerinin ve örgütlenme biçimlerinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği anlaşılıyor.
(*) Afet istatistiğine katılma ölçütü: 10 veya daha fazla ölüm, 100 veya daha fazla etkilenen kişi, acil durum ilanı, uluslararası yardım çağrısı. Ekonomi ile ilgili kayıplar 2019’daki ABD Dolar’ındaki enflasyona göre ayarlanmıştır.
