Veba etmeni olan Yersinia pestis bakterisinin bilinen en eski türünün örneklerine, Letonya’da binlerce yıl boyunca gömülü kalmış insan kemiklerinde ve dişlerinde rastlandı.
29 Haziran günü Cell Reports‘ta yayınlanan çalışmada analiz edilen örnekler yaklaşık 7100 yıllık ve insanı enfekte eden Y. pestis türüne ait.
Vebaya ilişkin en eski örnekler 5000 yıllık bir İskandinav toplu mezarında bulunmuştu. Letonya’dan elde edilen kemik örnekleri de 5000 yıl önceye tarihlenmektedir. Fakat genom karşılaştırılması Letonya’dan elde edilen Y. Pestis örneklerinin 5000 yıldan çok daha önce ortaya çıkan ve daha az öldürücü olduğu bilinen başka bir suşla ilişkili olduğunu göstermektedir.
Bakteri DNA’sının analizi vebadan ölen kişide püstül yapısı gelişmediğini, dolayısıyla bu kişinin ailesini enfekte etmediğini düşündürmektedir. Kiel Üniversitesi’nden Ben Krause-Kyora, örnekleri incelenen türün, 3800 yıl önce evrimleşen ve daha sonraki süreçte hıyarcıklı veba salgınlarına yol açan pireden insana hızlı bulaşmaya neden olan genden yoksun olduğunu da belirtiyor.
Krause-Kyora ve meslektaşları, bu erken dönem veba tipinin kemirgenler tarafından ısırılma gibi yollarla insana geçmiş olabileceğini düşünüyor. Kemikleri bulunan kişinin gömülme şekli, yakın çevrede toplu mezar bulunmayışı gibi sebepler nedeniyle araştırmacılar, bölgedeki insanların bir salgınla karşı karşıya olmadığı fikrinde. Kemikleri bulunan kişi antibiyotiğin bulunmadığı bir devirde enfeksiyona yenik düşmüş gibi görünüyor.
Örnekleri elde edilen Y. pestis şimdiye kadar bulunan en eski suştur fakat soyu tükendi ve yerini öldürücülüğü daha yüksek versiyonlarına bıraktı. Daha sonraki Y. pestis türleri daha bulaşıcı olabilirdi, fakat tersine, daha öldürücü oldular.
Yeni çalışmadan elde edilen bulgular gibi vebanın erken dönemine ışık tutacak verilerin elde edilmesiyle birlikte vebanın tarihi daha iyi anlaşılabilir ve veba etmeni olan bakterinin evrimi daha kapsamlı bir biçimde aydınlatılabilir. Tüm bunlar hastalığa karşı mevcut mücadele yöntemlerimizi geliştirmemizi ve gelecekteki olası salgınlara karşı önlem alabilmemizi sağlayacaktır.
Kaynak: https://www.sciencenews.org/article/oldest-plague-bacteria-strain-human-victim-bones
https://www.cell.com/cell-reports/fulltext/S2211-1247(21)00645-8
