Gecekondu Site Rezidans – Bursa’da Sınıf ve Mekan
Kemal Temel, İletişim Yayınları, 2023, 296 s.
“Dinî ve kültürel çeşitliliği deneyimleme süreçleri Ankara’da Çukurambar’ı, İstanbul’da Başakşehir’i inşa etmek yönünde motive ederken, (Bursa) Nilüfer’deki laik/seküler deneyim Müslüman orta sınıfları, toplumsal konumlarıyla uyumlu, makbul bir yaşam tarzını hayata geçirmek üzere bir araya getirdi. Buna mukabil orta sınıfların seküler fraksiyonları da Müslüman orta sınıflara karşıtlıkla tanımlanan alanlara yerleşme eğiliminde oldu. Sınıfsal ayrışma, kentsel mekâna nasıl yansıyor? Kültürel kimlik ile sınıfsal kimlik, mekânda nasıl eklemleniyor? Kentsel eşitsizlik, nasıl deneyimleniyor? Kentsel yaşam tarzının “markalaştırılması” nasıl orta sınıf kimliğinin yapıtaşlarından biri haline geliyor? Kemal Temel, Gecekondu Site Rezidans’ta, Türkiye’de inşaat sektörünün artan ivmesi ve kentsel dönüşümün de etkisiyle ortaya çıkan üç parçalı kentsel deseni analiz ediyor: İşçi siteleri, gecekondular, orta-üst sınıf “lüks” konutlar (veya rezidanslar). Bu üç kesit arasındaki çatışmaların, karşılaşmaların ve geçişlerin nasıl cereyan ettiğini inceleyen kitap, sınıf kimliklerinin inşa sürecinin canlı bir cephesini okurun önüne sermeyi hedefliyor.
Platon ve Sokratik Diyalog
Charles H. Kahn, Vakıfbank Kültür Yayınları, 2023, 400 s.
Felsefe tarihçilerinden Charles H. Kahn Platon ve Sokratik Diyalog’da, Platon yorumculuğunda hâkim olan paradigmaya karşı ciddi bir eleştiri ve ikna edici bir alternatif sunuyor. Platon’un erken dönem eserlerinin, onun olgun felsefesinin açıklanması için bilinçli bir hazırlık olarak okunduğu kitapta, diyaloglar arasındaki farklılıklar filozofun düşüncesindeki aşamalar değil, gerçekliğe dair yeni ve alışılmadık bir görüşün sunulmasındaki farklı yön ve anlar olarak değerlendiriliyor. Kahn’a göre Sokratik diyaloğun kurgusal karakteri bir kez kabul edildiğinde, Platon’un erken dönem diyaloglarının tarihsel Sokrates’in felsefesini temsil ettiğini düşünmek için hiçbir neden kalmaz ve Devlet ile Phaidros’a kadarki tüm diyaloglar bütünleşik bir biçimde yorumlanabilir. Platon ve Sokratik Diyalog, Platon felsefesi ve literatürüne girmek için eşsiz bir fırsat sunuyor.
Türkiye Sanatı Tarihi
Doğan Kuban, Cumhuriyet Kitapları, 2023, 319 s.
Kültürlerin, uygarlıkların beşiği Anadolu… Günlük yaşamın koşturmacası içinde üzerinde yaşadığımız toprakların engin birikiminin ne kadar farkında oluyoruz? Bir açık hava müzesi niteliğindeki yurdumuzun gizli hazinelerinin tamamını keşfetmek elbet mümkün değil, bu yüzden iyi ki böyle büyük yazarlar, böyle değerli çalışmalar var. Türkiye Sanatı Tarihi adı altında yayınlanan bu küçük kitap, “Sanat Tarihi” alanında bilgisi genel kavramlar dışına çıkmayan büyük okuyucu kitlesine, Türkiye toprakları üzerinde gelişmiş uygarlık ürünleri ve ortamı hakkında genel bir fikir vermek amacıyla hazırlanmıştır.
Cumhuriyet’ten Önceki Son Kurucu Kongre-Türkiye İktisat Kongresi
Serdar Şahinkaya- Telgrafhane Yayınları, 2023, 404 s.
Cumhuriyet’in ilanından önceki son kurucu kongre olma özelliği taşıyan Türkiye İktisat Kongresi, Serdar Şahinkaya’nın kitaplaştırmasıyla okuruyla buluşmayı hedefliyor. Yazar kongre belgelerini titiz bir çalışma ile kitaplaştırmış. Cumhuriyet’in 100. yılında, Cumhuriyet’in nasıl kurulduğu, dönemin üretici ve yaratıcı güçlerinin nasıl ortaya çıktığını anlamak açısından önemli bir tarih çalışması niteliği taşıyor.
Dünyada ve Türkiye’de Komünist Ufuk
Haluk Yurtsever, Yordam Kitap, 2023, 560 s.
Dünyada ve Türkiye’de Komünist Ufuk, Kasım 2021’de yayımlanan Uygarlık Dönemeci’nin devamıdır. Uygarlık Dönemeci daha çok kapitalizmin teorik ve tarihsel sınırları üzerineydi. Bu kitapta ise yeni bir uygarlığın, bugünkü toplumda oluşmakta olan maddi önkoşullarına, olanaklarına yoğunlaşılıyor. “Önkoşul”, “olanak”, hatta “birikim” kavramları, toplumsal devrim güçlerinin hazır ve aktif olduklarını değil, olasılık ve gizilgüç olarak var olduklarını anlatıyor. “Devrim”, “Özne”, “Komünizmin Olanakları”, “Siyaset” ve “Türkiye 1923-2023” kitabın ana bölmelerini oluşturuyor. Yurtsever, “kapitalizmin en büyük başarısı doğal ve ebedi bir düzen olduğu düşüncesini sömürülen, ezilen büyük kitle içinde egemen kılmasıdır” diyor ve bu boyunduruğu kırmanın felsefi, düşünsel, tarihsel, sınıfsal ve pratik olanakları üzerine bilgi, malzeme, eleştiri ve yorumlar sunuyor. Kitaptaki önemli saptamalardan biri, sınırdaki kapitalizmin kendi iç enerjisiyle değil, henüz kırılmamış seçeneksizlik algısıyla ayakta kaldığı biçiminde. Yazar, seçenek yaratmak, komünizmi gerçek bir hareket olarak yeniden var edebilmek için program, strateji, siyaset üzerine, özellikle de mücadele hedeflerinin mantığı üzerine eleştiri ve öneriler geliştiriyor. “Türkiye 1923-2023” bölmesinde Osmanlı-Türk burjuva devrimi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, çürüyüş ve çözülüş süreçleri tarihsel ve sınıfsal bir mercekten anlatılıyor. 14-28 Mayıs seçimlerinin eleştirel değerlendirmesi yapılıyor.
Kütlenin Gizli Çekiciliği
Ron Cowen, Çev. Sevkan Uzel, Metis, 2023,180 s.
Yazar nodern fiziğin en ilginç konularından biri olan kütleçekimin etkilerinin her an hissedildiğini ama üzerinde pek durulmadığını iddia ederek bu kitabı yazım sürecine girmiş. Şu soruları sorarak başlamış; kütleçekim tam olarak ne ve genel görelilik kuramının doğru söylediğini nereden biliyoruz? Ron Cowen bu soruların cevabını verirken okuru bilimin en heyecan verici dönemlerinden birinde kısa bir yolculuğa çıkarmayı hedefliyor. Einstein’ın genel görelilik kuramını geliştirme süreciyle başlayıp 1919 yılındaki güneş tutulmasında kütleçekimin ışığı büktüğünün teyit edilmesiyle ivme kazanan, yakın geçmişte de kütleçekim dalgalarının ilk defa tespit edilmesi ve bir kara deliğin ilk defa görüntülenmesi gibi gelişmeleri kapsayan bir dönem bu. Cowen kütleçekim hakkındaki mevcut bilgilere varma sürecimizi anlatırken, uzay-zamanın eğilip bükülebilen ya da kısalıp uzayabilen esnek dokusunu; içlerine düşen hiçbir şeyin –ışığın bile– kaçamayacağı kozmik obruklar olan kara delikleri; devasa kütleli cisimlerin hareketleriyle oluşan ve uzay-zamanı gerip sıkıştırarak titreşimler oluşturan kütleçekim dalgalarını; kütleçekimi kuantum mekaniği temelinde anlama çabalarını ve tüm bunların araştırılmasını mümkün kılan teknolojiyi yalın bir dille açıklamaya çabalıyor.
Marx’ın Makineleri
Kuntay Gücüm, Kaynak Yayınları, 2023, 318 s.
Marx’ın Makineleri, Karl Marx’ın makinelere nasıl baktığını, onun zamanında var olmayan dijital teknolojiler incelenirken, Marx’ın ekonomi-politik eleştirisinin bize nasıl yardımcı olabileceğini anlamaya ve anlatmaya çalışan bir eser. Yazar kitabını şöyle özetliyor: Modern çağ sosyalizmi, baştan itibaren sanayi/endüstri dolayısıyla makine ile ilişkiliydi. Bu sefer kapitalizm sonrasının makinelerinin ortaya çıkıp çıkmadığını tartışıyoruz. Doğal Zekâ Çağı çalışmanın yüceltildiği çağdı; Yapay Zekâ Çağında ise insanın zorunlu çalışmadan kurtulma olanağı var. Yapay Zekâ konulu Hollywood filmlerinin distopya olmasını sağlayan ideoloji, bu sefer teknolojinin gerçekliği yok edeceğini söylüyor. Böylece kendileri için yıkıcı bir sürecin önüne hayal gücüyle geçilebilir. Ben Sarah Connor’ın durdurmaya çalıştığı Genel Yapay Zekâ sistemi Skynet’in harekete geçmesinden, üretimde tam otomasyon anlamında Matrix’in kurulmasından yanayım. O zaman, insanlığın Adem cennetten kovulurken çarptırıldığı ceza ve külfet artık son bulacak, Oliver Twist ihtiyacı kadar almak için boş tabağını uzattığında daha fazla tekmelere maruz kalmayacak ve insan doğa güçlerinin çizdiği sınırlardan özgürleşme yolunda büyük bir adım atmış olacak.
İslamcı Yıllarda Devlet Opera ve Balesi
Melis Gönenç, Yazılama Yayınları, 2023, 628 s.
Devlet Opera ve Balesi (DOB), özgül tarihsel koşullar gereği, ülkemizde yalnızca opera ve bale sanatının değil, siyasal alanın da barometrelerinden biridir. Yüksek sanatlarda Laik Cumhuriyet’in en arı kültür ve kurumu niteliğini taşıyor oluşu, Laik Cumhuriyet düşmanı gerici ideoloji ve iktidarların ilk hedeflerinden olmasına yol açmıştır. İslamcı karanlık, 20 yılı aşkın iktidarı döneminde, kurum içinden devşirdiği ve çoğumuzun “ilerici/çağdaş” kimlikli olarak tanıdığı işbirlikçileri eliyle, hem opera-bale sanatında, hem de DOB’da önemli bir yıkıma neden olmuştur. Kitap, Cumhuriyet’in 100.yılında, tarihselci bir yaklaşımla bu yıkımı tutanak altına alma çabasıdır.
Edebiyatla Ahmaklaştırma Felsefeyle Çökertme
Taylan Kara, Bulut Yayınları, 2023, 280 s.
Tekelci kapitalizmi dikkate almadan 21.yüzyıldaki düşünce dünyasını, edebiyat ya da felsefe akımlarını anlamak mümkün değildir. Tekelci kapitalizm, toplumda büyük bir gerilim, ortada bir çelişki olduğunun farkındadır. Bu çelişkinin “emek-sermaye çelişkisi” olarak tanımlandığı durumlarda kendi varlığı için oluşacak tehlikenin ne denli yıkıcı olabileceğini bilmektedir. Tarihin bu anında bu çelişkinin asla ortadan kalkmayacağı da açıktır. Bu durumda sermaye için en yararlı yol bu çelişkinin “emek-sermaye” ekseni dışında tanımlanmasıdır. Yaşanan emek-sermaye çelişkisine “emek-sermaye çelişkisi” denmediğinde ortaya çıkan kavramsal boşluğu dolduracak ikame çelişkiler gerekmektedir. İşte dünyada muhalefeti belirleyen baskın damar olan kimlik siyaseti, bu boşluğu doldurmaya en elverişli olan siyasettir. Sosyal bilimler laboratuvarlarında seri üretime geçen mikrokimlik endüstrisi, tam da bu boşluğu dolduracak ideolojileri üretmek için vardır. Bu kavram ve ideoloji sağanağının altında akılları koruyacak şemsiyeler üretmek ve her şeyi adıyla çağırmak insan türünün geleceği için zorunludur.
Manyetik Yerküremiz – Jeomanyetizma Bilimi
Ronald T. Merrill, Çev. Murat Alev, Alfa, 2023, 352 s.
Bin yıllar önce pusula ibresi kuzeyi değil güneyi gösterecekti. Manyetik kuzey ve güney kutup noktaları tarih boyunca sık sık yer değiştirmiştir. 20. yüzyılda manyetik alan kuvveti yüzde 6 azalmış ve kuzey manyetik kutbu neredeyse 10° kuzeye kaymıştır. Bu değişkenliğin sonuçları nelerdir? Yerkürenin manyetik alanındaki bu değişmeler kimi zaman büyük güç boşalımlarına neden olan manyetik fırtınalarla mı ilişkilidir? Manyetik alanı hisseden ve kullanan hayvanlar ciddi sorunlarla karşılaşacaklar mı? Bunlar bilim insanları tarafından sorulan soruların sadece birkaçı. Robert Coe, California Üniversitesi “Manyetik Yerküremiz iklimden uzaydaki hava durumuna, jeolojik zamandan Güneş’e kadar çeşitli konuları manyetizmanın büyük başlığı altında bir araya getirmeye çalışıyor.
İklim Değil İnsanlık Krizi
Arda Öztaşkın, Yeni İnsan Yayınları, 2023, 176 s.
İklim ve çevre krizi, gelişen ve değiştiren teknolojiler, ekonomik ve sosyal kırılmalar. Üstüne, dünyanın farklı coğrafyalarında bırakın çözülmeyi daha da derinleşen temel insan hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği, eğitim gibi sorunlar. Dünya üzerinde bugün tartıştılan her sorun insan kaynaklı. İklim değişikliği de doğanın yarattığı bir kriz değil, tersine insanın yarattığı ve sonuçlarını hala gerektiği gibi ciddiye almadığı bir mesele. Arda Öztaşkın, günümüzün bu karmaşık sürdürülebilirlik meselelerini insan, gezegen, ekonomi ve teknoloji boyutlarıyla sade, şeffaf ve çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. Yazar, bireysel sorumlulukların önemine işaret ederek, atılacak küçük adımlar ve alınacak basit önlemlerin dönüşümün anahtarı olduğunun altını kalınca çiziyor.
Yapay Zeka: Temel Prensipler
Kevin Warwick, Çev. Avni Uysal , Gizem Uysal, Ginko Bilim, 2023, 208 s.
Zekâ nasıl tanımlanabilir? Makineler düşünebilir mi? Makineler duygulanır mı? Bilincin doğası nedir? Yapay Zekâ: Temel Prensipler, hızlı hareket eden yapay zekâ dünyasına kısa ve öz bir giriş niteliğindedir. Alanında öncü olma iddiası taşıyan yazar Kevin Warwick, insan veya makine olmanın ne anlama geldiğine dair konuları inceliyor ve robotikteki sınırları bulanıklaştıran gelişmelere bakıyor. İnsan nöronları üzerine tartışmalı kültürü de aktaran yazar, makinelerin nöral ağlarıyla benzerlikler kurarak, yapay zekâ tartışmalarının kalbindeki konuları araştırıyor. Bu kitap yapay zekâyla ilgilenen herkes için uygundur ve bu büyüleyici konuya aydınlatıcı ve erişilebilir bir giriş sağlamaktadır.
