Ali Törün

Aklından bir sayı tut” bilmecelerinin çoğu ba sit cebirsel işlemlere dayanır. Örneğin karşı– nızdakine “aklından bir sayı tut” dedikten sonra tuttuğu sayının 3 fazlasını almasını ve çıkan sonucun 2 katını alıp 4 çıkarmasını, elde ettiği sayıyı 2’ye bölüp, bölümden başlangıçta tuttuğu sayıyı çıkarmasını söylerseniz çıkan sonuç daima 1 olacaktır. Başlangıçtaki sayıya x gibi bir değişken […]

Ortaokul düzeyindeki matematik olimpiyatları nın birinde sorulmuş ilginç bir problemi elealacağız bu yazıda.[1] Daha doğrusu, iki kişiyle oynanan bir oyundaki akıl dolu kazanma stratejisinden söz edeceğiz. Problem şöyle: standart ve boş bir satranç tahtasında (8×8) tek başına dolaşan bir atın A ve B gibi iki oyuncu tarafından hareket ettirildiğini varsayalım. At, satranç oyunundaki gibi hareket […]

Hangi sayıları ilginç buluyorsunuz? Bu soruyu bir matematikçiye sorduğunuzda muhtemelen şu cevabı verecektir: İlginç sayı nedir? İlginç sayıyı tanımlarsanız size hangi sayıların ilginç olduğunu söyleyebilirim. Matematikçinin cevabı matematikte öznelliğin yerinin olmadığına vurgu yapmakla birlikte tanımların önemini de ifade eder. İlginç sayının ne olduğunu tanımlamadığımız (hatta iyi tanımlamadığımız) takdirde çelişkiyle karşılaşmak kaçınılmaz olacaktır. Örneğin doğal sayıları […]

Kâğıt kalemle ve iki kişiyle oynanan basit bir o yun: Bir kâğıda sıfır dışındaki rakamlar yazılır. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 İlk oyuncu bu rakamlardan birinin üzerini çizer, sonra ikinci oyuncu üzeri çizilmeyen rakamlardan birinin üzerini çizer ve sıra yine ilk oyuncudadır, o da geriye kalan üzeri çizilmeyen yedi rakamdan birinin […]

Tahtada basit bir sayı problemi ve çözümü vardı: İki asal sayının toplamı 103 ise farkları kaçtır? Problemin çözümünde çok bilinen bir akıl yürütmeyi kullanmıştık. 103 tek sayı olduğuna göre bu iki asal sayının ikisi de tek sayı olamaz. Biri tek, diğeri çift sayıdır. O halde asal ve çift sayı olan sadece 2 olduğundan, bu sayılardan […]

“İki kere iki kaç eder?”  diye soruyorsunuz. Aldığınız yanıt sorduğunuz kişinin mesleğine göre değişiyor. Muhasebeci: “Kaç olmasını istiyorsunuz?” Ekonomist: “Yüzde 10 aşağı veya yukarı oynayabilir, ama ortalama dört eder.” diyor. Psikanalist: “ Şuradaki divana uzanın ve bunu neden bilmek istediğinizi bana anlatın.” Matematikçi ise bir süre düşünüyor, önüne kağıt kalemi alıp, sayfalarca kağıdı doldurduktan sonra […]

Evreninin bilinemeyenlerine benzer şekilde matematikte de çözülemeyen problemlerin olduğunu biliyoruz. Günümüzde birçok matematikçi bu büyük problemleri çözüme kavuşturmak için uğraşıyor. Çözülemeyen problemler matematikçiler için çok...

Matematik Köyü’nden söz ediyorum. Köy’de her yaz iki hafta boyunca katıldığım akşam yemeklerinin ilginç yanlarını ve o yemeklerdeki sohbetlerde ele alınan birkaç soruyu paylaşmak istiyorum. Günü ders vererek, ders izleyerek ve çalışarak geçiren matematikçilerin akşam yemeği için masaya oturduklarında sohbet konusunun matematiksel içerikli olması doğaldır, ama eğer o masada Köy’ün Muhtarı bulunuyorsa matematik hakkında konuşulmaz […]

Matematiksel kanıt yöntemlerinden biri olan çelişkiyle kanıtın geçmişi Antik Yunan’a kadar uzanır. Felsefede bir tartışma yöntemi olarak da kullanılan çelişkisizlik ilkesi Heraklitos’tan Aristoteles’e kadar birçok filozof tarafından ele alınmıştır. Kabaca ifade edersek hem kendisi hem de olumsuzu aynı anda doğru olan önermelerin varlığı “çelişki” kavramını ortaya çıkarır. Örneğin, çelişkisizlik ilkesine göre bir nesnenin aynı anda […]

Geçtiğimiz sayıda matematik tarihinin en ilginç ve sonuçları bakımından çığır açıcıyazışmalarından biri olan Pascal-Fermat mektuplaşmasındaki Paylaşım (puanlar) Problemini ele almıştık. Bu yazıda büyük matematikçilerin bu problemi birbirlerine gönderdikleri mektuplarda tartışarak genel çözüme nasıl ulaştırdıklarını incelemeye devam ediyoruz. Fermat, 1654 yazında Pascal’a cevaben yazdığı mektupta Paylaşım Probleminin özel bir çeşitlemesini ele alarak aşağıdaki çözümü yapar. Fermat’nın […]