Dil birçok form alabilir; konuşma, yazma, işaret dili… Formundan bağımsız olarak, beynin sol tarafı bilgi işlenmesi sürecini domine eder. Fakat sağ taraf ses ve melodilerin işlenmesinde daha büyük role sahiptir.
Türkiye’nin kuzeydoğusunda dağlık bir bölge olan Kuşköy’de dikkatli dinlediğinizde, sarp bir vadiden karşıya ıslıkla söylenen bir konuşma duyabilirsiniz. Fakat bu duyduğunuz muhtemelen kuş sesi değildir. Türkçe’nin konuşmak yerine ıslıkla söylenen ve 5 km’ye kadar mesaj iletilebilmesini sağlayan bir versiyonudur. Beyinde dilin nasıl işlendiğiyle ilgili genel kanının aksine, yeni bir çalışma, kuş dilinin, beyinde normal konuşmadan farklı işleme konduğunu gösteriyor. Araştırma aynı zamanda konuşma kaybı yaşayan felç hastaları açısından umut verici olma olanağı da taşıyor.
Dünyadaki ıslık dillerinden biri olan ıslık Türkçesi, farklı bir fiziksel forma sahip olsa da, Türkçe’yle aynı kelimeleri ve gramer yapısını kullanır. Dünya üzerindeki dillerde konuşmanın yerini yazının alması gibi, sesin yerini de ıslık alabiliyor. Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nde bioakustik ve dilbilim üzerine çalışan Julien Meyer, ıslığın sesin temel akustik işaretlerini de taklit ettiğini belirtiyor. Kuş dilini kullanan insanlar, tabii ki normal Türkçe’yi de konuşuyor; ancak ıslık dili köylülere uzakta olduklarında da bağlantıda kalmaları için bir yol sağlıyor.
Çalışma ekibinden Almanya Bochum Bilişsel Nörobilim Enstitüsü’nden biyopsikolog Onur Güntürkün, beynin sol tarafının sağa tarafa göre dili işlerken çok daha aktif rol oynadığını söylüyor. Islık dillerinde melodi de kullanıldığı için, Güntürkün ve çalışma arkadaşları melodik tonları işleyen beynin sağ tarafının normalden daha fazla rol oynayıp oynamadığını test etmek istediler. Bu hipotezi araştırmak için, klasik teste yeni bir yöntem getirdiler. Orjinal deneyde, araştırmacılar iki farklı hecenin, “ba” ve “da” seslerinin, aynı anda kulaklık kullanılarak deneklerin sağ ve sol kulaklarına gelmesini sağladılar. Sonra, katılımcılardan hangi sesi duyduklarını söylemeleri istendi.
Güntürkün eğer “ba” hecesi sağ kulağa verilmişse, çoğu kişinin “da” yerine “ba” sesini duyacağını belirtiyor. Bu sağ kulaktaki işitme sinirlerinin sinyali beynin sol tarafına ve oradaki dil işleme merkezine taşıması, fakat sol kulağın beynin sol tarafındaki merkeze iletmeden önce sağ tarafa taşımasından kaynaklıdır. Güntürkün sol kulaktan gelen sinyal son durağına ulaştığında, beynin sol yarısının sağ kulaktan gelen sesi çoktan işlemekle meşgul olduğunu söylüyor ve deney boyunca katılımcıların farklı sesler duyduklarının farkında olmadıklarını ekliyor.
Beynin ıslık dillerini de benzer şekilde işleyip işlemediğini test etmek için, araştırmacılar deneyi kuş dili sesleriyle tekrar ettiler. Kulaklıklara kuş dili Türkçesi verildiğinde, normal konuşmada gözlenen beynin sol tarafının baskın rolünden farklı olarak, deneklerin sağ ve sol kulaklardan gelen eşit frekanslı sesleri tanımlayabilmesiyle, beynin sağ ve sol yarısının çalışmasının dengelendiği gözlendi. Güntürkün bu durumun ıslık dillerinde, normal konuşma diline göre beynin sağ tarafının daha büyük rol oynadığını kanıtladığını söylüyor. Meyer de normalde beynin dili işleme sürecindeki asimetrinin neden ortadan kalktığı konusu hâlâ tartışmaya açık olsa da, sonuçların inandırıcı olduğunu belirtiyor.
Güntürkün bulguların felç sonrası konuşma kaybı yaşayan insanların tedavisinde yararlı olabileceğini ve sol beyninde felç olan insanların ıslık Türkçesi kullanmasının mümkün olduğunu ekliyor. Fakat bu yaklaşık sayıları 10.000 olan ve cep telefonu ve teknolojiyle giderek sayıca azalan kuş dili konuşan insanlar üzerinde, daha detaylı araştırmalar yapmak gerektiriyor.
Kaynaklar:
– http://www.scientificamerican.com/podcast/episode/whistled-language-forces-brain-to-modify-usual-processing/
– http://news.sciencemag.org/social-sciences/2015/08/whistled-turkish-tickles-both-sides-brain?utm_source=facebook&utm_medium=social&utm_campaign=facebook
