Arkeologlar, Avrupa’nın ilk Homo sapiens’inin gizemli bir şekilde yok olmadan önce güney Fransa’daki kaya sığınağında kısa bir süre yaşadığını gösteren bir kanıt tespit etti. Bilimsel İlerlemeler(Science Advances) dergisinde 9 Şubat’ta yayımlanan çalışma, farklı taş aletlerin ve kimsesiz bir çocuğa ait dişin kısa bir süre, yaklaşık 54.000 yıl önce, kaldıktan sonra bu dönemden önce ve sonra binlerce yıl kaya sığınağında yaşayan Neandertaller tarafından değil, Homo sapiens tarafından bırakıldığını ileri sürüyor. Araştırmacıların yalnızca birkaç on yıl sürdüğünü ileri sürdüğü Homo sapiens’in uğraşı, yaklaşık 10.000 yıl kadar Avrupa’da türlerin ilk en eski bilinen kanıtına kadar uzanmaktadır. Ancak kimi araştırmacılar, taş aletlerin veya dişlerin Homo sapiens’e ait olduğundan emin değiller. Fransız ulusal araştırma kurumu CNRS ve Bordeaux Üniversitesi’nde paleolitik arkeolog William Banks “Kanıtı yeterince ikna edici bulmuyorum” diyor.
Aletler, kemikler ve dişler
CNRS ve Toulouse-Jean Jaurès Üniversitesi’nde kültürel antropolog olan Ludovic Slimak’ın ortaklaşa yönettiği ekip, son otuz yılı Rhône Vadisi’ndeki Grotte Mandrin kaya sığınağını kazmakla geçirdi. Araştırmacılar, tümü yaklaşık 70.000 ila 40.000 yıl öncesine kadar uzanan 9 insansı dişin yanı sıra, on binlerce taş alet ve hayvan kemiği ortaya çıkardı. Slimak, taş aletlerin birçoğunun Avrasya’da Neandertal bölgelerinde bulunan ‘Musteryen teknolojisi’ olarak sınıflandırılan insan yapımı eserlere benzediğini söylüyor. Fakat, E katmanı olarak bilinen ve 56.800 ila 51.700 yılları arasına kadar uzanan sığınakların arkeolojik katmanlarından birinde, erken Homo sapiens teknolojisinin daha tipik örnekleri olan sivriltilmiş uçlu ve küçük çakı türünden aletler bulunmaktadır. Slimak, E katmanı taş aletlerin Homo sapiens’lerle ilişkilendirilen Orta Doğu’da benzer dönemlerdeki yerlerde olanların yanı sıra, kimler tarafından yapıldığı bilinmeyen güney Fransa’daki daha erken dönem yerlerinde bulunanlara benzediğini söylüyor.
Arkeologlar, Avrupa’nın ilk Homo sapiens’inin gizemli bir şekilde yok olmadan önce güney Fransa’daki kaya sığınağında kısa bir süre yaşadığını gösteren kanıt buldu.
Bilimsel İlerlemeler dergisinde 9 Şubat’ta yayımlanan çalışma, farklı taş aletlerin ve kimsesiz bir çocuğa ait dişin kısa bir süre, yaklaşık 54.000 yıl önce, kaldıktan sonra bu dönemden önce ve sonra binlerce yıl kaya sığınağında yaşayan Neandertaller tarafından değil, Homo sapiens tarafından bırakıldığını ileri sürüyor. Araştırmacıların yalnızca birkaç on yıl sürdüğünü ileri sürdüğü Homo sapiens’in uğraşı, yaklaşık 10.000 yıl kadar Avrupa’da türlerin ilk en eski bilinen kanıtına kadar uzanmaktadır. Ancak kimi araştırmacılar, taş aletlerin veya dişlerin Homo sapiens’e ait olduğundan emin değiller. Fransız ulusal araştırma kurumu CNRS ve Bordeaux Üniversitesi’nde paleolitik arkeolog William Banks “Kanıtı yeterince ikna edici bulmuyorum” diyor.
Aletler, kemikler ve dişler
CNRS ve Toulouse-Jean Jaurès Üniversitesi’nde kültürel antropolog olan Ludovic Slimak’ın ortaklaşa yönettiği ekip, son otuz yılı Rhône Vadisi’ndeki Grotte Mandrin kaya sığınağını kazmakla geçirdi. Araştırmacılar, tümü yaklaşık 70.000 ila 40.000 yıl öncesine kadar uzanan 9 insansı dişin yanı sıra, on binlerce taş alet ve hayvan kemiği ortaya çıkardı.
Slimak, taş aletlerin birçoğunun Avrasya’da Neandertal bölgelerinde bulunan ‘Musteryen teknolojisi’ olarak sınıflandırılan insan yapımı eserlere benzediğini söylüyor. Fakat, E katmanı olarak bilinen ve 56.800 ila 51.700 yılları arasına kadar uzanan sığınakların arkeolojik katmanlarından birinde, erken Homo sapiens teknolojisinin daha tipik örnekleri olan sivriltilmiş uçlu ve küçük çakı türünden aletler bulunmaktadır. Slimak, E katmanı taş aletlerin Homo sapiens’lerle ilişkilendirilen Orta Doğu’da benzer dönemlerdeki yerlerde olanların yanı sıra, kimler tarafından yapıldığı bilinmeyen güney Fransa’daki daha erken dönem yerlerinde bulunanlara benzediğini söylüyor.
Bordeaux Üniversitesi’nden paleontolog Clément Zanolli’nin yönettiği bir inceleme, muhtemelen bir çocuğun azı dişi olan E katmanındaki tek insansı dişin son Buz Çağı’nda Avrasya’da yaşayan Homo sapiens’in dişleriyle şekil olarak benzer olduğunu buldu. Grotte Mandrin’de bulunan diğer dişler Neandertallerin dişlerine benziyor.
Araştırmacılar, dişin Homo sapiens veya Neandertale ait olup olmadığını doğrulamak için E katmanından DNA çıkarmayı denemediler. Slimak, yayımlanmamış bir incelemede, diğer araştırmacıların Grotte Mandrin’in daha yeni katmanlardan dişlerdekinin yanı sıra, E katmanından daha eski olan tortularda Neandertal DNA’sı bulduğunu söylüyor.
Ancak ekip, E katmanı dahil kaya sığınakta bulunan at dişlerinden çok daha iyi korunmuş DNA çıkaramadı. Bu nedenle, genetik malzemeleri zarar görmeden çıkarmalarına olanak sağlayan teknolojiyi kullanabilene kadar E katmanı insansı dişten örnekler almanın tahrip edici sürecinden kaçınmaya karar verdiler. Slimak, “Bu diş çok değerli. İçinde korunmuş DNA olasılığı var” diyor.
Homo sapiens E katmanında aletler ve diş bıraksaydı, uzun süre Grotte Mandrin’de olmazlardı. Slimak, kırılmış ve diğer arkeolojik materyallerin yanında depolanmış sığınak tavanının parçalarının incelemesine dayanarak, ikametin yaklaşık 40 yıl sürdüğünü tahmin ediyor. Yağışlı dönemlerde yılda iki kere tavanda biriken beyaz madeni kireçtaşından yeni katmanlar ve sığınaktaki ateşten kaynaklanan isler kara lekeler bırakarak, bir yıl içinde insansının uğraşını tam olarak belirleyebilen bir tür ‘barkod’ oluşturdu. Araştırmacılar, son Homo Sapiens ateşinin, bir sonraki Neandertal ateşinden önceki bir yıldan daha az bir sürede söndüğü sonucuna vardılar. Slimak “Popülasyonlar, bir şekilde karşılaşmış olmalı” diye ekliyor. Fakat araştırmacılar, iki grup arasında taş aletlerdeki benzerlikler gibi kültürel değiş tokuşun açık bir işaretine rastlamadılar.
İlk yerleşimciler
E katmanı Homo sapiens tarafından kısa süreli de olsa işgal edilmiş olsaydı, türleri Avrupa’ya diğer kayıtların ileri sürdüğünden binlerce yıl önce yerleştirirdi. DNA’yla doğrulanmış bölgenin en eski kusursuz Homo sapiens kalıntıları, Bulgaristan’daki Bacho Kiro mağarasından geliyorve yaklaşık 44.000 yaşında.
Hollanda’da Leiden Üniversitesi’nde arkeolog olan Marie Soressi “Daha önce düşünüldüğünden birkaç bin yıl önce Homo sapiens’in batı Avrupa’da olduğunu görmek heyecan verici” diyor. “Homo Sapiens’le Avrupa’nın insanlaştırılması muhtemelen uzun ve tehlikeli bir süreçti.”
Fakat Banks, Grotte Mandrin’in bir zamanlar Avrupa’nın ilk bilinen Homo sapiens’ine ev sahipliği yaptığına henüz ikna olmuş değil. E katmanı aletlerinin Orta Doğu’daki insanlardan getirilenlerden ziyade, yerel icatlar olma olasılığının daha yüksek olduğunu söylüyor. Homo sapiens ve Neandertallere ait dişlerin şekillerinde de önemli örtüşmeler olabilir. “Tek bir Neandertal dişinin modernlere benzeyen diş özelliklerine sahip olabileceğini düşünmek zor değil” diyor.
KAYNAKLAR:
- NATURE
- Slimak, L. et al. Sci. Adv. 8, eabj9496 (2022).
- Hajdinjak, M. et al. Nature 592, 253–257 (2021).
