Frederic Joliot-Curie… 20. yüzyılın en büyük fizikçilerinden biri… Pierre ve Marie Curie’nin kızları Irene Curie ile evli. Frederic ve Irene Joliot-Curie çifti yapay radyoaktifliğin keşfi dolayısıyla 1935 Nobel Kimya Ödülünü almışlardı.
Frederic Joliot-Curie’nin asıl ünü bilimdeki üstün başarılarından değil, 1940’lı yılların başında Nazi işgali altındaki Fransa’da verdiği yiğit anti-faşist mücadeleden gelir. Joliot, Fransa Ulusal Direniş Cephesi’nin Başkanıdır. Direnişe önderlik eden Fransız Komünist Partisi’nin (FKP) üyesidir. Savaştan sonra da Dünya Bilim İşçileri Federasyonu’nun ve Dünya Barış Konseyi’nin kurucusu ve Genel Başkanı olacaktır.
‘Kurşuna dizilenler partisi’
FKP önderliğinde kurulan ulusal cephe komiteleri işgalci Nazilere karşı gizlilik koşullarında son derece etkili bir mücadele verdi. Pasif direnişten etkin sabotajlara kadar uzanan eylemler bütün Fransa’yı Naziler için bir cehennem haline getirdi. Nazi subayları öldürülüyor, konvoylar dinamitleniyor, depolar ateşe veriliyordu.
Hitler’in “öldürülen her Alman için 100 Fransız kurşuna dizilecek” emri yurtseverleri yıldıramadı. Nazilerin misilleme olarak kurşuna dizdikleri yurtseverlerin sayısı on binlerle ifade ediliyordu. Bunların büyük çoğunluğunu komünistler oluşturuyordu. Öyle ki, Fransız Komünist Partisi’nden “kurşuna dizilenler partisi” olarak söz ediliyordu.
Kurşuna dizilenler arasında yine büyük bir kuramsal fizikçi olan Jacques Solomon, yazar Jacques Decours ve felsefeci George Politzer de vardı.
Nazi karargâhının altında direnişçilerin bomba imalathaneleri
Frederic Joliot-Curie, arkadaşlarının ülkeyi terk ederek daha güvenli bir yere geçme önerilerini reddetti. Naziler Joliot’dan şüpheleniyorlar ama gelişebilecek tepkilerden çekindiklerinden dolayı onu tutuklayamıyorlardı; fakat sürekli gözetim altındaydı.
Joliot’nun College de France’daki laboratuvarları direnişçiler için el bombası, dinamit, molotof kokteyli ve telsiz aygıtları imal eden bir fabrikaya, bir cephaneliğe dönüştü. İlginçtir, College de France’ın da içinde bulunduğu Paris Üniversitesi Alman askeri yönetiminin karargâhıydı. Ayrıca laboratuvarda Alman fizikçiler sürekli çalışmaktaydılar.
Ama Joliot’nun ünü ve kişiliği öylesine tartışılmaz bir düzeydeydi ki burunlarının dibindeki bu laboratuvarları aramak Nazilerin hiçbir zaman aklına gelmedi. Zamanla Paris Üniversitesi’nde böyle 18 tane daha “bomba imalathanesi” kurulup çalışmaya başladı. Joliot’nun evi ise tam bir silah deposu haline gelmişti.
Paris kurtarılıyor
Ağustos 1944’de Ulusal Cephe Komitesi Paris’in Nazilerden kurtarılmasına karar verdi. Joliot ayaklanma hazırlıklarında doğrudan görev aldı. Paris Ayaklanması 19 Ağustos günü başladı. Caddeler, sokaklar bir anda barikatlardan geçilmez olmuştu. Nazilerin zırhlı araçları direnişçilerin el bombalarına hedef oluyor, aylardır üniversite laboratuvarlarında imal edilen bombalar, molotof kokteylleri şimdi teker teker hedeflerini buluyordu.
Savaş altı gün altı gece sürdü. İşçiler, memurlar, öğrenciler, öğretmenler, genç-yaşlı bütün yurtseverler var güçleriyle savaştılar. Paris 25 Ağustos günü kurtarıldı. Kent sokak sokak Nazilerden temizlenirken Joliot da yurtseverlerin ön safındaki yerindeydi.
Kaynak
1) Güney Gönenç, Hep Aranızda Olacağım: Frederic Joliot-Curie’nin Yaşamöyküsü, Bilim ve Sanat Yayınları, Birinci baskı, Kasım 1983.
