Prof. Dr. Hasan Aydın

Birine küfredip, hâkimin huzuruna çıksak ve aslında “senin …” demekle sövmediğimizi aksine ona dua ettiğimizi ileri sürsek gülünç olmaz mıyız? Oluruz diyorsanız, o zaman postmodernist yorum anlayışına hayır diyorsunuz demektir. Bu durumda, işiniz çok zor; gerçek anlamı bulmak için zorlu bir yolculuğa çıkmak için hazır olmalısınız. İnsanoğlu, tüm dünyasını, dış dünya, düşünce ve dil ilişkisinde […]

Eleştirel düşünenleri, farklı olanları, iktidarı ve uygulamalarını sorgulayanları ötekileştiren, şeytanlaştıran, düşmanlaştıran, hain ilan eden mantık, reddiyeci ve tehafütçü mantığın bir uzantısıdır. Bu mantık kendisi gibi düşünmeyeni, cedel yöntemine başvurarak halkı arkasına almak için dinsiz, eşcinsel, gayri milli, hain vb. sayar. Bilgikuramsal (epistemolojik) açıdan bilişsel süreçlerimizi irdelediğimizde, sanmak, inanmak, tahmin etmek, kuşku duymak ve bilmek gibi […]

Her itaat iyi değildir; özellikle akıl dışı otoritelere itaatten arınmak gerekir. Bu anlamda her türlü itaatsizlik de erdemsizlik değildir. Hatta akıl dışı otoritelere, hümanist vicdanı karartan otoritelere itaatsizlik, bilgelik ve cesaret erdeminden güç alan en temel erdemlerden birisidir. Geçmişten günümüze, yöneticiler, hukukçular, din adamları, patronlar, ebeveynler, öğretmenler, otoriteye itaatin hem hukukun hem de erdemliliğin bir […]

Felsefe tarihini bir tür mitoloji, din ve teoloji eleştirisi tarihi olarak okumak mümkündür.  İlkçağlardaki felsefi eleştiriler mitolojiye ve mitolojik söylemlerin insan biçimci tanrı anlayışlarına yönelirken, ortaçağlarda kısık bir sesle de olsa tek-tanrılı dinlerin inanç ve uygulamalarına yönelmektedir. Modern döneme gelindiğinde, felsefede bilimin ağırlığı arttığı için, din ve rasyonel teolojiye yönelik eleştiriler, belli bir yöntem çerçevesine […]

Felsefe, doğası gereği düşüncelere, söylemlere ve eylemlere yönelir.  Onların neliğini, diğer bir deyişle özgül ayrımlarını bulup ortaya koymaya çalışır. Düşünce nesnesine yönelişi, mantıksal ve çözümseldir. Mantıksaldır; kullanılan argümanların tutarlılığı ya da tutarsızlığını görmek ve göstermek ister. Çözümseldir;  bütünün parçalarını ve ilişkilerini, dayandığı temel unsurları gün ışığına çıkartmayı erekler. Felsefenin, söz konusu ettiğim kendi özgüllüğü içinde, […]

Sokrates, soru-yanıtı temel alan ve verilen yanıtların mantıksal tutarlılığını irdeleyen diyalektik ağırlıklı yönteminin ilk öğesinde ussallığı ön plana çıkaran bir filozof olarak görünmesine karşın, yönteminin ikinci öğesini oluşturan anımsama temeline dayalı doğurtma söylemi ve yönteminin üçüncü öğesini imleyen daimonion’un esini anlayışıyla, adeta mistik eğilimli peygamberimsi bir kimlikle karşımıza çıkar. Platon’un ortaya koyduğu şekliyle Sokratik yöntem, […]

Rousseau’nun devrimcilere olan ideolojik etkisi, var olan uygarlığa yönelttiği eleştiriler ile eleştirileriyle yerle bir ettiği uygarlığı yeniden yapılandırmak için ortaya koyduğu demokratik açılımlı düşüncelerdir. Rousseau’nun hileli olan ilk sözleşmenin güven altına aldığı mülkiyete yönelttiği eleştiriler, yaklaşık bir asır sonra Marx ve Engels gibi işçi sınıfı kuramcılarının ve Proudhon, Bakunin ve Kropotkin gibi anarşist filozofların elinde […]

İslam’ın klasik çağında farklı ekoller, irade özgürlüğü sorununu tartışmış, aralarında söylem farklılıklarına rağmen, özgün görüşe ve deistik eğilime sahip birkaç düşünür bir yana bırakılırsa, onu yetkin bir özne olarak konumlandıramamışlardır. Eş’arîlik: Mu’tezileye tepki ve ılımlı Cebriyecilik Mu’tezile ekolüne bağlı iken, geçirdiği mistik deneyimler sonucu onlardan ayrılan Ebû el-Hasan el-Eş’arî tarafından temelleri atıldığı ileri sürülen Sünnî […]

Kuran’da, rızkın, ecelin, iyiliğin ve kötülüğün, kısaca her şeyin Tanrı’nın takdirine göre gerçekleştiği belirtilir. Öte yandan insanların eylemlerinden dolayı yükümlülük taşıdıkları ve bu dünyada ve ahirette hesaba çekilecekleri söylenir. Bu iki hükmün varlığı kafaları karıştırmış ve Hz. Muhammed kader/özgür irade tartışmasını yasaklamıştır. Fakat İslam coğrafyasının genişlemesi ve Eski Yunan metinleriyle tanışıldıktan sonra bu tartışma tüm […]

Diyalektiğin, kelâmcıların metafizik ve özellikle Tanrı anlayışlarını eleştiren ünlü filozof İbn Rüşd’le doruk noktasına çıktığı söylenebilir. İbn Rüşd, kötülük sorunu bağlamında Mu’tezile ve Mâturidîler konusunda bir şey söylememekle birlikte, sorunu, filozofları eleştiren Gazzâlî’nin bağlı bulunduğu Eş’arî kelâm geleneğini temele alıp tartışmaktadır ve özellikle filozofları metafizik anlayışları açısından eleştiren Gazzâlî ile hesaplaşmaktadır. Bu makale, genel olarak […]