Keşif yolunda ölenler – 2 Okyanuslar ve kutuplar çok can almış!
Bu ikinci bölümde, 18. yüzyılın ikinci yarısında, 19. ve 20. yüzyılda yapılan yolculuklarda canını yitirmiş kaşifleri ele alacağız. Hedefleri kıtaların iç kısımları, okyanuslar ve kutuplardı. Pek tabii, ellerinde kâh kavanoz, kâh tüfek, kâh günlükleri ve meraklı gözleriyle izinsiz etrafı didikleyen bu insanlar için bazen hastalıklar, bazen bağlı oldukları totemin kılığına bürünmüş yerliler ve bazen de doğa, kaçınılmaz sonun nedeni...
Dünyanın bütün vahşileri, birleşin!
Günümüzde -sağ olsun kapitalizm sayesinde- dünya üzerinde uygarlaştırılmamış bir topluluk neredeyse kalmadı. Kalanlar da her halde antropologlara laboratuvar olsun diye tutuluyorlar. Fakat ben bu yazıda tersini iddia edeceğim. Uygarlar ne yaptılarsa, Homo sapiens sapiens’i o kadar da uygarlaştıramadılar. Son dönemde yoğun bir “uygarlaştırma” atağı yaşanmasına karşın, yine de “uygarlık-dışı” yanlarımızın başat olduğunu düşünüyorum. Hatta türümüzün devamının da bu “uygarlıktan...
Bir toplantıya ilişkin ‘esintiler’ Matematik, Felsefe, Mantık… Peki, Bilim?
Matematik, Felsefe ve Mantık üzerine bir toplantının “Bilimsel Düzenleme Kurulu”na girişim, sevgili arkadaşlarımın “tatlı sert” baskılarıyla gerçekleşti. Pişman olduğumu söyleyemem, o nedenle şimdilik “Pişmanlık Yasası”ndan yararlanmak istemiyorum! Ayrıca, Mantık, Matematik ve Felsefe adlı düşünsel etkinlik alanlarından hangisi veya hangilerinin “bilimsel” olduklarını henüz anlayabilmiş değilim. Bu belirsizlik de “Bilimsel Düzenleme Kurulu”nda bulunmamı haklı göstermemi engelliyor. Matematik, Felsefe ve Mantık üzerine bir...
İsmail Hüsrev’in (Tökin) “Eski Yunanistan’da İçtimaî Fikirler” adlı makalesi Tarihsel Materyalizm ışığında Eski Yunan’daki toplumsal düşünceler
İsmail Hüsrev, daha çok iktisat tarihindeki çalışmaları ve Kadro dergisindeki yazılarıyla tanınıyor. Bu yazı, Hüsrev’in Felsefe ve İçtimaiyat Mecmuası’nda 1927 yılında yayınlanan ve tarihsel materyalizmi yöntem olarak kullanıp sınıfsal bir temelde Eski Yunan filozoflarının toplumsal düşüncelerini değerlendirmeyi hedefleyen “Eski Yunanistan’da İçtimaî Fikirler” adlı makalesinden yola çıkarak hazırlandı. Makalenin tam metnini Türkçeleştirerek veriyoruz. Makale, Cumhuriyetimizin erken dönem düşünce tarihine ışık...
‘İkili Sarmal’dan ‘Üçlü Sarmal’a…
“Üçlü Sarmal: Gen, Organizma ve Çevre”, çağımızın öncü ve belki de yaşayan en büyük evrimsel genetikçisi Richard Lewontin’in şaşırtıcı ölçüde derin bilgisi ve muhakeme gücünü gösteren klasikleşecek bir kitap. Ancak çok daha temel nitelikteki bir diğer yönüyle ise, indirgemeci, gerçekliğin yerini almış, metaforlara dayanan bir canlı organizma anlayışının yarattığı biyolojik sorunların ve bu anlayışa karşı geliştirilen sağlam bir metodolojinin...
Plastikteki sinsi zehir
Araştırmacılar devamlı olarak, mutfak, banyo ve yatak odası ile oyuncak dolaplarının hastalık nedeni olabileceklerine dair yeni bulguları bilim dünyasına sunuyorlar. Konuyla ilgili en sinsi maddelerden birisinin bisfenol-A olduğu biliniyor. Bebek biberonları gibi birçok yerde kullanılan plastiğin yapısında bulunan bisfenol-A’nın -düşük miktarının bile- hücre bölünmesini bozduğu ve Down sendromu gibi doğumsal hastalıklara sebep olduğu, ünlü popüler bilim dergisi Scientific American’ın...
Geçmiş tecrübelerimizden ne kadar ders alıyoruz?
Bazılarımız başlarından geçen kötü olaylardan ders almakta zorlanırlar. Alman Sinirbilimci bir grup, Science dergisinin Aralık sayısındaki çalışmalarına göre, belirli bir genin varyantına sahip insanların geçmiş tecrübelerinden çıkaracakları dersleri öğrenme zorluğu çekebileceklerini gösterdiler. Yapılan araştırmada, katılımcılara bilgisayar ile verilen bir görev esnasında beynin fonksiyonel olarak görüntülenmesi amaçladı ve Dopamin isimli aracı maddenin bağlandığı bir reseptör olan D2 reseptörünü kodlayan genin alleli...
Asteroit yağmurlarının beklenmeyen etkisi
Kambriyen Patlamasını duymuşsunuzdur. 540 milyon yıl önce basit hayvan formlarının ilk olarak görüldüğü zaman olan Kambriyen ve tabii ki 65 milyon yıl önce yaşayan dinozorların dönemi dünya tiyatrosunda çok önemli iki sahnedir. Peki ya Ordovisien dönemini ne kadar biliyoruz? Kambriyen’den sonra görülen Ordovisien dönemi (495 myö -440 myö), deniz tabanında sessizce yaşayan belki de dönemine göre pek de ilgi...
Türkiye’nin ilk Homo erectus’u Denizli’de bulundu
Latince’de “dik duran insan ” anlamına gelen Homo erectus, şu an yaşayan Homo sapiens’in atasıdır. Pleistosen dönemine denk gelen Homo erectus’ların dünya sahnesindeki yaşamı (1,9 myö - 0,250 myö) Australopithecus ile Homo sapiens arasında yer alır. Dünya yüzünde çok farklı alanlarda yayılım gösteren H. erectus’ların bir fosili de Denizli’de bulundu. Geçen ay bulunan bu örnek Türkiye’nin ilk H. erectus’u olarak...
Mutasyona uğrayan kurtçuklar
20. yüzyılın ikinci çeyreğinin başlarında, J. B. S. Haldane, tropiklerde görülen bir tür aneminin oluşmasına sebep olan genin çalışma mekanizması ile ilgili sarsıcı açıklamalar yapar. Haldane’a göre, anemi nedeni olan orak şekilli hücreler ölüm riskini artırmasına rağmen, bireyler malaria parazitine karşı direnç kazanmaktaydı. Haldane’nın o yıllarda yaptığı öngörüler, şimdilerde enfeksiyon hastalıklarına neden olan canlıların evrimlerinin anlaşılmasına büyük ölçüde yol...
