174. Sayı

Adnan Hoca tarikatının başta Adnan Oktar olmak üzere önde gelen yüzlerce üyesi gözaltına alındı ve tutuklandı. Televizyon programlarında ve sosyal medyada bugün herkes bu...

Adnan Hoca tarikatı ve benzeri oluşumların panzehri bilimsel düşüncenin ve yöntemin yaşamın her alanında toplumsallaştırılmasıdır. Kul ve biat ideolojisinin reddedilmesi, “fikri hür, vicdanı hür”...

18. yüzyılın başlangıcı ile birlikte “Aydınlanma” olarak bilinen döneme giriyoruz. Tarih kadar karmaşık bir akımın alelacele tarif edilmesi kuşkusuz şüpheli bir iştir, ancak bilimkurgunun gelişiminde bu denli önemli bir rol oynayan Aydınlanma teriminin kaba hatlarıyla çizilmesi gerektiği de kesindir. Bu yüzyılda, özellikle de son on yıllarında üretilen önemli bilimkurgu yapıtlarının çoğunun Fransız olması, Aydınlanmanın rasyonalist […]

Kültürel fenomenleri/varlıkları inceliyorsak onları anlamak için onlara uygun teknikler geliştirmeliyiz. Kültürü biyolojikleştirmemeliyiz. Bu, akciğerlerimiz olduğu için Dünya atmosferinin böyle oluştuğunu söylemeye benzer. Kültürel davranış, canlıların tüm davranışları gibi biyoloji yasalarına aykırı değildir ancak biyolojinin teorileriyle de açıklanamaz. O yüzden sosyal bilimler vardır. Mesela beynimizde bir para nöronu ya da genomumuzda bir tanrı geni filan yoktur. […]

Günümüzde bilimsel metodun meyvelerinin artık önemli bir kısmının toplandığını ve bundan böyle arda kalan soruların da fevkalade büyük bir güçlük, sıra dışı bir çetinlik arz ettiğini teslim etmeliyiz. İşte bu perspektiften bakıldığında, hem bilimsel hem de teknolojik ilerlemenin nereye kadar uzanabileceği sorusuyla karşı karşıya kalmaktayız. Bilimin 19. ve 20. yüzyıllardaki tez yükselişi, tarih boyunca eşi […]

Yöntem zihnimizi belli bir amaca ya da bir başka deyişle belli bir nesneye yöneltmemize yarayan usullerden ya da yollardan oluşur. Buna göre yöntemlilik usa güvenip gelişigüzel davranmanın ya da denk geldiği gibi düşünmenin tam karşıtıdır. Yönteme en çok gereksinim duyduğumuz alanlar üst düzey kültür alanlarıdır, bilimdir felsefedir hatta sanattır. Gerçekte yöntem herkese gereklidir, hepimize yaşamın […]

Standart ve tarafsız (nötr) olduğuna inanılan algoritmalar saf matematiksel görünümlerinin arkasında bazı varsayımlara sahip olabilirler. Ancak tam tersini, teknolojinin tarafsız olduğunu ve dijital sistemlerin vereceği kararların daha adil olacağını düşünmeye meyilliyizdir. En son, 1990 Dünya Kupası’nda oynanan maçları seyretmiştim. “Yapay öğrenme, Dünya Kupası’nın kazananı tahmin etti” (https://www.technologyreview.com/s/611397/machine-learning-predicts-world-cup-winner/) haberini okuyana kadar bu yılki Dünya Kupası maçlarını […]

Marx ve Engels 19. yüzyıl Avrupa’sında yaşadılar. Gerek toplumların gelişimine ilişkin geliştirdikleri kuramlar, gerekse proleter devrim ve sosyalizm süreci hakkında oluşturdukları modeller ister istemez bu koşulların ürünüydü ve insanlığın toplumların tarihine ilişkin mevcut bilgi birikimiyle de sınırlıydı. Kapitalizm açısından geri kalmış ülkelerde sosyalizmin şansı konusu (daha genel ifadeyle sosyalizmin ne zaman ve hangi koşullarda gündeme […]

Marx ve Engels’in bilgileri, Formen’in yazıldığı sırada, tarih öncesi alanında, ilkel ko­mün toplumları ve Kolomb öncesi Amerika alanında ye­tersizdi. Ortaçağ konusundaki bilgiler de doyurucu sayıla­mazdı. Ama Asya’nın bazı bölgeleri için ve özellikle Hindistan için durum çok daha iyiydi. Klasik Antikçağ ve Avrupa ortaçağı hakkında, Marx’ın ve bir dereceye kadar da Engels’in bu dönemlere karşı duydukları […]

Hint felsefesinin birçok metni zaman içinde yok olup gitmiştir. Kalanlarsa dini-kutsal metinlerle iç içe bir şekilde kaydedilmişlerdir. Ama yine de öyle metinler vardır ki, Kadim Hindistan’da ciddi bir felsefi düşüncenin, geleneğin ve günümüze kadar gelen damarın olduğunu kanıtlar. Bu metinlerden birçoğu mevcut durumu sorgulayan, olguları aklın süzgecinden geçiren, hurafeleri yadsıyan kuşkucu ve materyalist bir yaklaşım […]