168. Sayı

Elinizdeki sayı ile birlikte Bilim ve Gelecek 14. yaşını tamamlamış bulunuyor. Gelecek ay 15’imizi sürmeye başlayacağız. Dergi emekçilerinin, yazarlarının, okurlarının, dostlarının, hepimizin 15. yaşı kutlu olsun. Ülkemizin ve halkımızın gerek siyasi gerekse iktisadi açıdan bu kadar sıkışmışlık içinde bulunduğu bir süreçte bir bilim dergisinin yaşamını sürdürüyor oluşu ciddi bir başarıdır ve bu başarı hepimizin. Bilim […]

Dünyada birçok insanın halen evrimsel bir geçmişe sahip olduğumuza şüphe ile yaklaştığını maalesef biliyorum. Bilim kanıt temellidir ve eğer gerekli kanıt olmazsa insanlar spekülasyon yapabilirler. Biz Middle Awash projesi kapsamında bu kanıtları keşfediyor ve eksik parçaları bir araya getiriyoruz. Bu kanıtlar sayesinde herkes kendi gözleri ile evrimleştiğimizi görebilir ve kendi atalarının fosillerini avuçlarının arasına alabilir. […]

Dilin kökeni muammasını çözmenin önündeki zorluklara rağmen, başta antropoloji olmak üzere, evrimsel biyoloji, paleontoloji, etholoji, nörodilbilim ve bilişsel bilimler ortak adlandırması altında toplanan başka birçok alanın sağladığı bilgi birikiminin ışığında, çağımızda bu soruna yönelik değişik hipotezler geliştirilmiştir. Yazıda, güncel hipotezlerden dördü hakkında bilgi veriliyor. Dilin kökeni, hemen her çağda, insan aklını kurcalayan başlıca sorunlardan biri […]

Yazıda ele aldığımız her iki durumda da benzer bir olguyla karşı karşıya bulunmaktayız: Aynı bir genotipin (erkek ve dişiden gelen iki aynı gen kopyasının)...

Humboldt, 1859 yılında hayata gözlerini yumduğunda çağının en ünlü biliminsanıdır. Ölümünden sonra ismi uzun süre halkların belleğinden silinmez. Fakat günümüzde unutulmuştur. Bunun nedeni, sanırız, Humboldt’un herhangi bir bilimsel kurama imza atmamış olmasıdır. Humboldt, gözlem-odaklı bilimden hipotez-odaklı bilime geçememiş, yani gözlemlerini bir çatı altında toplayıp onlara açıklık getirecek bir teori yaratmamıştır. Alexander von Humboldt, kökleri 19. […]

Beynin-zihnin mizahla ilişkisi hakkındaki bilgilerimiz (fMRI, EEG vs.) nörogörüntüleme çalışmaları kadar “mizah körü” vakalarla yapılan ampirik çalışmalardan da kaynaklanıyor. Mizahi materyalden gülme edimine doğru giderken beynimizde hangi aşamalar gerçekleşiyor, hangi mekanizmalar devreye giriyor? Zorluklarla, kaygılarla ve şiddetle dolu bir dünyada çelişkileri gülmeye dönüştürmek beden-zihne iyi geliyor mu? vs. Dışarıdan bir üçüncü şahıs, gülmek edimini yüz […]

Mizahın doğasını anlamaya dönük gözlem, düşünce ve öneriler, bilişsel, toplumsal ve psikoanalitik yaklaşımlar olmak üzere çok genel nitelikli üç başlık altında toplanır. Bu yaklaşımların her biri mizah olgusuna farklı bir açıdan yaklaşır ve ilgili açıdan belirginleşen özelliğin kuramını oluşturur. Bu yazı, mütevazı bir hedefe odaklanarak, mizah barındıran metinleri biçimlendiren temel özelliğin “uyuşmazlık” (incongruity) olduğunu iddia […]

Plessner’e göre gülmede, beden bir anlığına zihnin boyunduruğundan kurtulur. Bunu başarabilmesinin nedeni, zihnin gülme anından hemen önceki durumla kolay kolay baş edememesidir. Gülmeye ilişkin karmaşık durumlar, her zaman zihnin yanıt verebileceği durumlar değildir. Burada yanıtı beden vermektedir, durumun karmaşıklığına verdiği tepkiyle, deyim yerindeyse zihni rahatlatmaktadır. Bir yandan da zihnin bağlarından kurtulduğundan bir an için özgürleşmektedir. […]

İki önemli soru var. Birisi “Neden güleriz?”, diğeri ise “Gülmek nedir?”. Tarih boyunca yapılan incelemeler iki soruya verilen cevapları ayırmamış, birlikte değerlendirmiş. Bu metinde, bu iki sorunun cevap bulacağı alanların birbirinden ayrımları ortaya konuyor ve “Gülmek nedir?” sorusuna çeşitli evrimsel imkânlar temelinde cevap veriliyor. Genellemeyi mazur görün; gülmek dediğimizde çoğumuzun aklına mutluluk ve neşe gibi […]

Bu yazının temelinde gelişimin değişimi gerektirdiğine, değişimin başlangıcında eleştirmek oluşuna, eleştirinin temelinde başka etkenlerle beraber mizahın yatışına, mizahın ise gülmenin çağlar içinde evrilerek form değiştirmesi ile ortaya çıkışına inanmam yatıyor. İlk bölümde gülme eyleminin tarihte nasıl evrildiğini aktarmaya çalışacağım. 18. yüzyılla beraber gülme eyleminin mizah kavramının doğmasına zemin oluşturması ile son bulacak bu bölümde, gülme […]